کاربرد بوتاکس در درمان کودکان فلج مغزی روشی نسبتا جدید است که توانسته به کمک نتایج درمانی مناسب توجه‌ها را به سمت خود جلب نماید. مطالعات انجام شده در این زمینه نشان داده است که تزریق در شرایط درست در کنار توانبخشی میتواند نتایج شگفت‌انگیزی را به دنبال داشته باشد.
در نتیجه در سال‌های اخیر افراد بیشتری از آن استفاده کرده و پزشکان بیشتری آن را توصیه می‌کنند. از این منظر تلاش خواهیم کرد تا سوالات شما در مورد تزریق بوتاکس در کودکان فلج مغزی را زیر ذره‌بین ببریم تا کاربرد، مزایا و معایب آن هر چه بیشتر برای شما روشن شود.
بوتاکس چیست؟
Botox نام تجاری سم بوتولینوم است که توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود و در کنسروهای خوراکی رشد خواهد کرد. به همین دلیل است که قبل از مصرف کنسرو را به مدت 15 دقیقه می‌جوشانیم. سم بوتولینوم باعث فلج شدن عضلات خواهد شد که در نهایت باعث از بین رفتن عملکرد عضله می‌شود. در صورتی که این سم از حدی بیشتر وارد بدن انسان شود باعث مرگ وی خواهد شد.
اما در دوزهای کم میتواند برای مصارف زیبایی و درمانی مورد استفاده قرار گیرد. در کاربردهای زیبایی با فلج کردن موقتی پیشانی باعث از بین رفتن چین و چروک خواهد شد و در نتیجه فرد جوان‌تر به نظر خواهد رسید. در موارد درمانی بوتاکس به عنوان یک سم فلج کننده با دوز پایین مورد استفاده قرار خواهد گرفت که به کاهش اسپاسم و سفتی عضله کمک خواهد کرد. اثر این ماده در بیشتر موارد موقت بوده بعد از گذشت چند ماه اثر آن کاهش پیدا کرده و یا به کل از بین خواهد رفت.
انواع سم بوتولینوم
خود سم بوتولینوم دارای انواع مختلفی است که همه آن‌ها برای انسان خطرناک نیستند و از طرفی دیگر همه آن‌ها هم برای مقاصد زیبایی و درمانی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این سم در کل 8 نوع مختلف دارد که با علامت‌های A، B، C1، C2، D، E و G شناخته می‌شوند. از بین انواع این سم‌ها تنها نوع A، B، E و F می‌توانند در انسان‌ها بیماری ایجاد کنند. انواع دیگر این سم می‌توانند سایر حیوانات را درگیر کنند. اما از نظر پزشکی تنها نوع A و B قابل استفاده هستند و انواع دیگر این سم نقش مهمی در زندگی ما ندارند، جز اینکه باید از آن‌ها دوری جست.
تفاوت دیسپورت و بوتاکس
همانطور که در بالا اشاره شد بوتاکس یک نام تجاری برای سم بوتولینوم است. دیسپورت هم به همین شکل یک نام تجاری برای این سم است. در نتیجه می‌توان گفت که دیسپورت و بوتاکس یک محصول با موارد مصرف مشابه هستند. تفاوت آن‌ها هم به شرکت و کشور سازنده بر می‌گردد. به این صورت که بوتاکس در آمریکا تولید می‌شود و دیسپورت محصول کشور انگلستان می‌باشد. البته نحوه نگهداری این محصولات دارای تفاوت‌هایی است که تفاوتی در کاربرد آن‌ها ایجاد نخواهد کرد.
هر دوی این محصولات دارای تاییدیه FDA (اداره غذا و دارو آمریکا) هستند. از طرفی دیگر برخی از مارک‌های دیگر مانند زئومین و جوو در بازار وجود دارند که هم برای مصارف پزشکی و هم برای مصارف زیبایی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. بنابراین در عبارت بوتاکس زده منظور تزریق سم بوتولینوم است که ممکن است محصول هر کدام از شرکت‌های بالا باشد.
بوتاکس چگونه کار می‌کند؟
مکانیزم botox یا سم بوتولینوم به این شیوه است که فرآیند انتقال انتقال پیام از مغز به عضله را در مرحله آخر قطع خواهد کرد. در واقع عصب‌ها به کمک آزادسازی ماده‌ای به اسم استیل کولین پیام‌های خود را به عضلات منتقل خواهند کرد. سم بوتولینوم مانع از آزادسازی استیل کولین از عصب به عضله خواهد شد و در نتیجه میتواند منقبض شدن عضله را متوقف نماید.
بوتاکس به صورت موضعی به یک عضله خاص تزریق خواهد شد و مانع از انتقال پیام عصبی بین عصب و عضله خواهد شد.
بوتاکس برای کودکان فلج مغزی چه کاربردی دارد؟
جدا از مکانیزم این سم کاربرد آن برای کودکان فلج مغزی ممکن است هنوز هم جای سوال برای بسیاری از افراد باشد. این سم برای کسانی که از فلج مغزی اسپاستیک رنج می‌برند کاربرد خواهد داشت. در این افراد برخی از عضلات به شدت اسپاستیک و سفت هستند به صورتی که عمکلرد عضله مخالف خود را مختل خواهند کرد. برای نمونه اسپاستی‌سیتی در عضلات جلو بازو مانع از عملکرد عضلات پشت بازو خواهد شد و در نتیجه بازوی فرد به صورت کامل باز نخواهد شد.
تزریق بوتاکس عضله درگیر را دچار فلج موقت خواهد کرد که بر اساس آن عضله فرد شل‌تر شده و کشش آن ساده‌تر از قبل خواهد بود. در نظر داشته باشید که عملکرد botox پس از مدتی از بین خواهد رفت و عضله به حالت سفتی قبل بر می‌گردد. بنابراین در این زمان نیاز است به کمک کاردرمانی و اسپلینت‌های مختلف، کششی را روی عضله اعمال کنیم تا طول آن افزایش پیدا کند.
بوتاکس عموما جهت عضلات پشت پا به کار گرفته می‌شوند. البته استفاده از آن در بیماری‌های دیگر مانند تورتیکولی و سایر عضلات مانند عضلات دست بدون کاربرد نخواهد بود. اما همانطور که اشاره شده عمده استفاده آن در برای عضلات ساق پا است.
آیا بوتاکس برای همه کودکان فلج مغزی کاربرد دارد؟
یکی از اشتباهات رایجی که خانواده‌ها دچار آن خواهند شد این است که فکر می‌کنند درمان همه کودکان سی پی شبیه هم است. در صورتی که هر کودک با کودک دیگر تفاوت‌های بنیادی دارد. حتی اگر علایم و سن آن‌ها شبیه هم باشد باز هم نمی‌توان درمان یک کودک را برای دیگری مورد استفاده قرار داد. در نتیجه اگر برای یک کودک سم بوتولینوم تزریق شده است به این معنا نیست که برای همه باید تزریق شود.
همچنین برخی از کودکان فلج مغزی مانند کودکان هیپوتون بدنی شل دارند و استفاده از بوتاکس برای آن‌ها نه تنها مفید نخواهد بود بلکه نتجه معکوس هم در پی خواهد داشت. بنابراین استفاده از این روش درمانی فقط برای کودکان دارای فلج مغزی اسپاستیک و با تجویز دکتر مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
کلینیک کاردرمانی ایران به کمک سابقه طولانی خود در کنار تجربه و مهارت بالای تیم درمانی میتواند برنامه درمانی مناسبی را برای کودکان فلج مغزی که کاندید تزریق بوتاکس هستند، فراهم نماید. برای دریافت مشاوره می‌توانید با شماره زیر تماس حاصل فرمایید. همچنین برای دریافت نوبت می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس کنید:
بوتاکس برای کدام کودکان فلج مغزی کاربرد دارد؟
متوجه شدیم استفاده از دیسپورت یا بوتاکس برای همه کودکان فلج مغزی مفید نخواهد بود با این حال می‌توان یک سری حالت که کودک را واجد شرایط استفاده از این درمان می‌کند طبقه بندی کرد. در صورتی که کودک موارد زیر را داشته باشد به احتمال زیاد میتواند کاندیدای استفاده از بوتاکس باشد:
- کودک مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک باشد؛
- سن کودک کمتر از 6 سال باشد (بهترین زمان استفاده بین 2 تا 6 سالگی خواهد بود.)؛
- کودک به مرحله ایستادن بدون کمک رسیده باشد (حداقل 10 ثانیه بتواند بایستد.)؛
- کودک توانایی راه رفتن با کمک کم یا بدون کمک را داشته باشد؛
- کودک از نظر ذهنی مشکل عمده‌ای نداشته باشد و با تیم درمان همکاری مناسبی داشته باشد؛
- قبل از تزریق بوتاکس باید کودک تحت درمان‌های توانبخشی قرار گرفته باشد.
در نظر داشته باشید که در صورتی که همه موارد بالا وجود داشته باشند درمان بهترین نتیجه را در پی خواهد داشت. بنابراین ممکن است در صورتی که یکی از موارد بالا هم وجود نداشته باشد، با صلاحدید دکتر برای کودک فلج مغزی بوتاکس تزریق شود.
همچنین کودکانی که در حال مصرف داروهای رقیق کننده خون و یا نوع خاصی از آنتی بیوتیک‌ها هستند لازم است دکتر خود را در جریان داروهای مصرفی قرار دهند. البته داروهایی مانند پیراستام تداخلی در این درمان ایجاد نخواهند کرد.
همچنین در صورتی که فرد دارای بیماری نورولوژیک دیگری هم باشد، لازم است مجددا ارزیابی شود تا از تاثیر مخرب بوتاکس بر کودکان فلج مغزی جلوگیری به عمل آید.
نحوه تزریق بوتاکس به پای کودکان فلج مغزی
تزریق بوتاکس در کودکان فلج مغزی باید توسط پزشک متخصص انجام شود. در این روش پزشک ممکن است از کرم‌های بی‌حس کننده برای کاهش درد تزریق استفاده کنند و نیازی به بیهوشی نخواهد بود. سپس پزشک بوتاکس را به صورت عضلانی به عضلات درگیر تزریق خواهد کرد. بسته به جثه کودک همچنین سن وی ممکن است 1 تا 4 تزریق لازم باشد.
در اندام فوقانی و مواردی که عضله مورد نظر اندازه کوچکی دارد ممکن است از دستگاه EMG برای تشخیص محل دقیق تزریق استفاده شود. پس از تزریق کودک میتواند فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد.
عوارض جانبی بوتاکس برای کودکان فلج مغزی
عوارض جانبی بوتاکس در حالت عادی بسیار کم بوده و در صورتی که شرایط تزریق به خوبی رعایت شده باشد کودک مشکل خاصی پیدا نخواهد کرد. البته یک سری عوارض جانبی مانند قرمزی، خارش و عفونت در محل تزریق، جوش پوستی و حتی از دست دادن کنترل مثانه ممکن است به صورت موقت خود را نشان دهند. در موارد شدیدتر یک ضعف عمومی در عضلات بدن فرد دیده می‌شود. در صورتی که این ضعف عضلات تنفسی و بلع را درگیر نماید لازم است هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کنید.
مشکل دیگری که ممکن است خود را نشان دهد، واکنش آنتی بادی‌های بدن علیه سم تزریق شده است. البته این مشکل زمانی ظهور پیدا خواهد کرد که بازه زمانی بین تزریق‌های مختلف بسیار کم باشد.
دو نکته دیگر وجود دارد که توجه به آن‌ها عوارض جانبی بوتاکس برای کودکان فلج مغزی را به پایین‌ترین حد خود خواهد رساند.
نکته اول: اینکه از محصولات و مارک‌های معتبر سم بوتولینوم مانند بوتاکس، دیسپورت، زئومین و جوو استفاده شود. دو محصول اول اعتبار بالاتری دارند و امتحان خود را پس داده‌اند. در صورتی که از محصولات متفرقه و غیراستاندارد استفاده کنید احتمال اینکه عوارض جانبی شدیدی را مشاهده کنید، دور از انتظار نیست.
نکته دوم: تزریق حتما باید توسط دکتر متخصص و با تجربه انجام شود. چرا که این تزریق بسیار حساس بوده و به دانش آناتومیکی بسیار بالایی نیاز دارد.
دوز تزریق بوتاکس و دیسپورت در کودکان فلج مغزی
میزان بوتاکس تزریق شده به هر کودک با توجه به جثه فرد، عضله مورد نظر و میزان سفتی عضله متفاوت خواهد بود. اما آنچه که رایج است به شرح زیر خواهد بود:
بوتاکس: 100 واحد برای عضلات پشت پا؛
دیسپورت: 500 واحد برای عضلات پشت پا.
زمان شروع تاثیر بوتاکس پس از تزریق به پای کودکان فلج مغزی
پس از تزریق بوتاکس علایم آن بلافاصله قابل مشاهده نخواهد بود. برای مشاهده تاثیر این روش لازم است 24 تا 72 ساعت صبر کنید. پس از این زمان است که علایم قابل توجهی را مشاهده خواهید کرد. البته این شرایط ممکن است برای کودکان مختلف، متفاوت باشد و در برخی از موراد برای مشاهده نتیجه ملموس ممکن است به 10 روز زمان نیاز داشته باشیم.
اثر بوتاکس چه مدت در بدن باقی می‌ماند؟
لازم به توضیح مجدد نیست که کودکان سی پی عموما جواب متفاوتی به این روش خواهند داد. در نتیجه می‌توان گفت که ماندگاری آن از یک فرد به دیگری متفاوت خواهد بود. اما به طور معمول اثر بوتاکس 3 تا 6 ماه در عضله کودک فلج مغزی باقی خواهد ماند و پس از آن به مرور شاهد کاهش اثرات دارو خواهیم بود. در برخی موارد اثرات آن تا یک سال هم ادامه پیدا کرده است.
توجه داشته باشید که ادامه تمرینات کاردرمانی در کنار استفاده صحیح از اسپلینت میتواند تغییر قابل توجهی در میزان ماندگاری اثر بوتاکس در عضله فرد فلج مغزی داشته باشد.
تعداد دفعات تزریق بوتاکس در سال
با توجه به این که اثرات بوتاکس در پای کودکان فلج مغزی پس از مدتی از بین خواهد رفت، ممکن است لازم باشد تزریق مجددا انجام شود. از این منظر تعداد تزریق‌های ممکن در یک سال از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود. حداکثر تعداد تزریق بوتاکس یا دیسپورت در یک سال برای فرد 3 الی 4 بار است و بیشتر از آن توصیه نمی‌شود. چرا که پاسخگویی کاهش پیدا خواهد کرد. از طرفی دیگر لازم است بین دوره‌های مختلف فاصله‌ای بیفتد تا ماندگاری اثرات آن مشخص شود که با این روش این امکان را از دست خواهیم داد.
مرحله بعد از تزریق بوتاکس در کودک فلج مغزی چیست؟
سوال دیگری که ممکن است دهن خانواده‌ها را به خود مشغول کند، این است که پس از تزریق بوتاکس برای کودکان فلج مغزی باید چه کاری انجام دهیم؟ در مرحله اول در نظر داشته باشید که به تشخیص پزشک متخصص ممکن است برای مدتی پای فرد داخل گچ قرار گیرد و یا اسپلینت‌هایی مخصوص جهت کشش عضله برای فرد تجویز شود. این کار کمک می‌کند که اثرات بوتاکس تثبیت شود. اما از طرفی ممکن است به خاطر بی‌حرکتی طولانی عوارضی مانند ضعف عضلات را به دنبال داشته باشد. بنابراین لازم است پس از باز کردن گچ تمرینات کاردرمانی را جهت تقویت عضلات و کشش آن‌ها از سر بگیرید.
در مواردی هم که گچ‌گیری انجام نشده است باز هم نیاز است که پس از تزریق بلافاصله کاردرمانی شروع شود. دلیل این کار هم این است که بوتاکس تنها روی تون عضلانی تاثیر گذاشته و آن را کاهش خواهد داد. اما طول عضله را افزایش نخواهد داد. بنابراین نیاز است برای افزایش طول عضله و کاهش کوتاهی آن از خدمات کاردرمانی استفاده کنیم.
در نهایت توجه به این نکته هم ضروری است که بوتاکس الزاما برای همه افرادی که تزریق برای آن‌ها انجام شده است، نتیجه دلخواه را در بر نخواهد داشت. در برخی از موارد مشاهده شده که حتی بعد از چندین جلسه تزریق و پیگیری جلسات کاردرمانی باز هم تغییر قابل توجهی در وضعیت وی ایجاد نشده است.
در چنین مواردی ممکن است پزشک متخصص جراحی را برای فرد توصیه کند. در جراحی برش‌های خاصی در عضلات پشت پا ایجاد خواهند کرد که به افزایش طول عضله کمک می‌کند.
ملاحظات کاردرمانی پس از تزریق بوتاکس در کودکان فلج مغزی
در انتها می‌خواهیم به نکاتی که کاردرمانگران باید در مواجهه با کودکی که بوتاکس تزریق کرده است، رعایت کنند، اشاره کنیم. در نظر داشته باشید که کاردرمانی نقش تثبیت کننده اثرات بوتاکس یا دیسپورت را خواهد داشت. بنابراین موارد زیر را باید به دقت رعایت کنند:
- اثرات بوتاکس در کاهش سفتی عضلات محدود است و نباید فشار بیش از حد به پای کودک وارد شود. برای نتیجه‌گیری بهتر می‌توان به مرور میزان کشش را افزایش داد.
- اگر پای کودک برای مدتی داخل گچ قرار گرفته است، عضلات آن ضعیف شده است. بنابراین لازم است برنامه درمانی تقویت عضلات را به عنوان یک اصل پوشش دهد.
- با تزریق بوتاکس به پای کودکان فلج مغزی، دامنه حرکتی عضلات آن‌ها بیشتر خواهد شد. در نتیجه ممکن است مختصات تعادلی فرد به هم بریزد. بنابراین باید بخشی از تمرینات کاردرمانی به بازآموزی تعادل فرد اختصاص پیدا کند. حتی در برخی از موارد ممکن است برای کسب مجدد تعادل تمرینات فرد را از مراحل رشدی قبل‌تر پیگیری کنیم. برای نمونه فرد را در حالت 2 زانو یا حالت پهلوانی نگه داریم.
سخن پایانی
تزریق بوتاکس یا هر مارک دیگری از سم بوتولینوم به عنوان راهی برای کاهش سفتی عضله و افزایش دامنه حرکتی فرد است. چرا که در افراد فلج مغزی اسپاستیک با افزایش سن، استخوان‌های آن‌ها رشد پیدا خواهد کرد اما عضلات از رشد باز می‌مانند. در نتیجه ممکن است کوتاهی پیش بیاید که بوتاکس هم به همین منظور مورد استفاده قرار خواهد گرفت. بوتاکس نام تجاری سم بوتولینوم است که در آمریکا تولید می‌شود. در ایران استفاده از مارک تجاری دیسپورت که در انگلیس تولید می‌شود رایج است. استفاده از هر کدام از این محصولات عوارض جانبی خاصی نخواهد داشت. اما استفاده از مارک‌های متفرقه ممکن است عوارض جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
قبل و بعد از تزریق نیاز است که جلسات کاردرمانی به دقت و با جدیت دنبال شود تا تاثیر آن تثبیت شود.
اگر در مورد تزریق بوتاکس در کودکان فلج مغزی سوالی دارید، می‌توانید آن را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید. همکاران ما تلاش می‌کنند در سریع‌ترین زمان ممکن به سوالات شما پاسخ دهند.
{rscomments on}
