گفتار درمانی کودکان؛ تقویت مهارت‌های گفتاری

گفتار درمانی کودکان به عنوان یک رشته توانبخشی توانایی بالایی برای درمان و بهبودی کودکانی که از مشکلات گفتاری رنج می‌برند، دارد. این رشته گستردگی و پیچیدگی‌های زیادی دارد که آن را به یکی از ارکان اساسی توانبخشی و درمان بسیاری از بیماری‌ها تبدیل خواهد کرد. گفتاردرمانی کودکان به عنوان بخشی از این مجموعه نقش موثری در شروع نرمال زندگی برای بسیاری از کودکان خواهد داشت. گفتاردرمانگران با بررسی اختلالات و بیماری‌های کودکان تلاش خواهند که بهترین روش‌های درمانی را برای هر فرد شناسایی کنند. سپس برنامه درمانی را پی ریزی کرده و آن را به کمک خانواده اجرا خواهند کرد. در ادامه به بررسی نقش گفتاردرمانی در اختلالات کودکان خواهیم پرداخت و تلاش می‌کنیم دید روشنی از فرایند کاری مورد نظر را در اختیار شما قرار دهیم.

گفتار درمانی کودکان به چه معنا است؟

گفتاردرمانی کودکان شاخه‌ای از گفتاردرمانی است که بر تشخیص و درمان اختلالات گفتار و زبان در کودکان تمرکز دارد. چرا که کودکان اساسا موجودات لطیف و ساده‌ای هستند و کار کردن با آن‌ها به تکنیک‌ها و روش‌های خاصی نیاز دارد.

علاوه بر آن کودکان ممکن است در بسیاری از مهارت‌های زبانی و ارتباطی با اختلال روبرو شوند. مشکلات تلفظ، بیان و همچنین درک و استفاده موثر از زبان تنها گوشه‌ای از اختلالاتی است که برقراری ارتباط را برای کودکان سخت خواهد کرد.

کلید موفقیت گفتاردرمانی کودکان در مداخله زودهنگام نهفته است. شناسایی مشکلات گفتاری یا زبانی در کودکان در اسرع وقت، شانس آن‌ها را برای توسعه مهارت‌های ارتباطی قوی تا حد زیادی بهبود می‌بخشد. بنابراین اگر درمان این چالش‌ها در دوره‌ای که کودک در حال رشد است، پیگیری شود، کیفیت کلی زندگی تحصیلی و اجتماعی آن‌ها را ارتقا خواهد داد.

گفتاردرمانگران کودکان نقش اساسی در این فرآیند دارند. آن‌ها نیازهای منحصر به فرد کودک را ارزیابی می‌کنند و برنامه‌های درمانی شخصی را برای هر فرد طراحی می‌کنند. این طرح‌ها اغلب شامل طیف وسیعی از تکنیک‌ها از جمله: تمرینات گفتاری، بازی درمانی و در برخی موارد، مداخلات به کمک فناوری هستند.

از طرفی دیگر نباید نقش مشارکت والدین در درمان را فراموش کرد. والدین تشویق می‌شوند تا فعالانه در درمان فرزندشان شرکت کنند و راهبردهایی را برای حمایت از پیشرفت آن‌ها در خانه بیاموزند. این رویکرد مشارکتی تضمین می‌کند که درمان علاوه بر کلینیک در محیط خانه هم پیگیری خواهد شد تا به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی روزمره کودک تبدیل شود.

چرا کودک من به گفتار درمانی احتیاج دارد؟

کودکان بنا به دلایلی مانند لکنت زبان، مشکل تلفظ کلمات، اختلالات گفتاری مختلف یا کیفیت گفتار و درک محدود کلمات و معنای آن‌ها به گفتاردرمانی احتیاج دارند. بعضی از کودکان مشکلات مختلفی مانند کنار هم گذاشتن کلمات یا استفاده از زبان با روشی مناسب دارند. برخی دیگر از کودکان اختلالات حافظه دارند. کودکان دیگری هم هستند که در بلع، جویدن و سرفه مشکل دارند. همچنین گفتاردرمانی برای کودکانی که به دلیل بیماری و آسیب دچار مشکلات گفتاری شده‌اند، بسیار ضروری است. اگر مشاهده کردید که فرزندتان در مقایسه با همسالان خود یا مراحل رشد طبیعی برای سنش پیشرفت کمتری دارد، برگزاری جلسات گفتار درمانی منظم یا فشرده می‌تواند برای او مفید باشد.

گفتار درمانی کودکان چه مزایا و فوایدی دارد؟

گفتار درمانی مزایای عالی دارد که می‌تواند به کودکان کمک‌های زیادی کند، از جمله:

• ارتقاء توانایی برقراری ارتباط به گونه‌ای که کودکان بتوانند افکار و احساسات خود را به درستی بیان کنند.
• کمک به آنها تا به راحتی صحبت کنند و دیگران متوجه منظورشان شوند.
• آماده‌ سازی کودکان برای مدرسه به‌ طوری که در فرایند یادگیری همگام با دیگران باشند.
• بهبود کیفیت صدا و بیان گفتاری.
• افزایش اعتماد به نفس و استقلال کودک.

گفتار درمانی علاوه بر تمرکز بر گفتار، شامل زبان نیز می‌شود. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که گفتار درمانی تنها به گفتار محدود است، اما این تنها بخش کوچکی از فرآیند است.

گفتار درمانی و ارتباطات

روش‌های گفتاردرمانی به کودکانی که نمی‌توانند صحبت کنند، امکان ارتباط برقرار کردن از طریق روش‌های غیرکلامی مانند استفاده از دستگاه‌های ارتباطی یا برنامه‌های کمکی را می‌دهد. گفتار درمانی به کودکان کمک می‌کند تا زبان و ارتباطات خود را به طور موثر  بهبود بخشند.

گفتار درمانی و مهارت‌های اجتماعی

مهارت‌های اجتماعی، که یکی از ارکان تعامل موفق با دیگران است، می‌تواند با گفتار درمانی تقویت شود. برای کودکانی که گفتار محدودی دارند، گفتار درمانی با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند مدل‌سازی ویدیویی، اپلیکیشن‌ها و داستان‌های اجتماعی، به ارتقای مهارت‌های اجتماعی کمک می‌کند.

گفتار درمانی و خواندن

تاخیر در گفتار می‌تواند بر مهارت‌های شنیداری، خواندن و نوشتن تاثیر منفی بگذارد. گفتار درمانی با تقویت این مهارت‌ها به کودک کمک می‌کند تا ارتباط موثرتری برقرار کند.

تقویت روش‌های ارتباطی جایگزین

گفتار درمانی به کودکان کمک می‌کند تا روش‌های دیگر ارتباطی مانند حرکات دست، زبان اشاره، صداها و سایر وسایل کمکی را برای ارتباط برقرار کردن استفاده کنند. این روش‌ها می‌توانند به جای گفتار، برای بیان نیازها و احساسات کودک موثر واقع شوند.

کاهش مشکلات ارتباطی

گفتار درمانی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را با دیگران، چه همسن و چه بزرگترها، بهبود بخشند. این درمان با تقویت عضلات گفتار و انجام تمرینات خاص مانند تکرار صداها و تقلید از گفتار درمانگر، مشکلات ارتباطی کودک را کاهش می‌دهد.

جلسات گفتاردرمانی به چه صورت برگزار می‌شود؟

کودکان یک به یک یا گروهی در جلسات گفتاردرمانی با گفتاردرمانگر شرکت می‌کنند. در این جلسات فعالیت‌های زبانی مانند استفاده از کتاب تصویری، صحبت کردن و بازی کردن و استفاده از تکرار برای به وجود آوردن مهارت زبانی است.

تمرینات صوتی یکی از بخش‌های مهم گفتاردرمانی است. درمانگر به کودک یاد می‌دهد که کلمات را به چه صورت بگوید یا صدا را ایجاد کند. همچنین درمانگر نحوه حرکت زبان برای تلفظ کلمات خاص را به کودک نشان می‌دهد. 

در برخی مواقع گفتاردرمانی شامل تغذیه و بلع درمانی نیز است. درمانگر برای تقویت فک، صورت کودک را ماساژ داده و تمرینات لب و فک را انجام می‌دهد. برای افزایش حسی کودک، غذاهایی با دماهای متفاوت آماده می‌کنند. این درمان برای کودکان با مشکلات بلع است. 

گفتاردرمانی کودکان را از چه زمانی شروع کنیم؟

این درمان در کودکان باید خیلی زود انجام شود. عموما قبل از سه سالگی و در برخی موارد با توجه به نوع مشکل، در سنین پایین تر باید شروع شود. هر چه زودتر گفتاردرمانی کودکان آغاز شود، مشکلات سریع‌تر و راحت‌تر برطرف خواهند شد. با این حال به این معنا نیست که کودکان در سنین بالا درمان پذیر نیستند؛ درمان کودکان با سنین بالاتر روند کندتری خواهد داشت. کند بودن روند درمان به این دلیل است که کودک در طی این سال‌هایی که درمان نشده است الگوی غلطی را یاد گرفته است و باید این الگو تغییر کند.

کدام کودکان به گفتاردرمانی نیاز دارند؟

پاسخ به این سوال ساده نیست. چرا که اصولا کودکان در سنین مختلفی ممکن است به گفتاردرمانی نیاز داشته باشند. از آنجایی کودکان در سنین پایین فقط صداهای نامفهوم از خود تولید می‌کنند، بنابراین تشخیص اینکه کدام کودکان در چه زمانی به گفتاردرمانی نیاز پیدا خواهند کرد، کمی سخت خواهد شد. وضعیت زمانی سخت‌تر خواهد شد که بدانیم گفتاردرمانی حتی برای برخی از نوزادان یک الی دو ماهه هم می‌تواند کمک کننده باشد. در نوزادان بیشتر تمرکز بر حل مشکلات بلع و تنفس متمرکز خواهد بود. از این رو بسیاری از بیمارستان‌ها برای نوزادان هم از گفتاردرمانگران کمک خواهند گرفت. در ادامه مراحل رشد گفتار در کودکان از تولد تا 5 سالگی را در اختیار شما قرار خواهیم داد. این راهنما به شناسایی سریع‌تر مشکلات کودکان کمک خواهد کرد.

مراحل رشد گفتار در کودکان

آشنایی با مراحل رشد گفتار در کودکان به خانواده‌ها کمک خواهد کرد که کودک خود را با حالت نرمال مقایسه کرده و در صورت مشاهده تاخیر یا اختلال در گفتار کودک به متخصص مراجعه کنند. در نظر داشته باشید که یک الی دو ماه تاخیر در صورتی که با اختلال دیگری همراه نباشد، جای نگرانی نداشته و طبیعی محسوب می‌شود. علاوه بر آن ممکن است کودک در یک زمینه کمی تاخیر داشته باشد اما در بقیه موارد رشد طبیعی را تجربه کند. بنابراین باید چند اختلال به صورت همزمان وجود داشته باشند، تا بگوییم فرد دچار اختلال در گفتار شده است. از طرفی دیگر کودکانی که به صورت نارس و زودتر از موعد متولد خواهند شد باید نارس بودن آن‌ها را هم در نظر داشته باشیم. برای نمونه کودکی که در 8 ماهگی متولد شده است، مهارت‌های مربوط به 5 ماهگی را در 6 ماهگی کسب خواهد کرد. در ادامه مراحل رشد گفتار کودکان از بدو تولد تا 5 سالگی را مشاهده خواهید کرد:

سن کودک	مهارت‌های گفتاری
تولد تا 3 ماهگی	به صداهای بلند واکنش نشان می‌دهد
	هنگامی که با کودک حرف می‌زنید آرام می‌شود و یا لبخند می‌زند
	صدای والدین را می‌شناسد و اگر در زمان گریه کردن با او حرف بزنید، آرام می‌شود
	هنگام غذا خوردن، مکیدن را در پاسخ به صدا شروع یا متوقف می‌کند
	برای نیازهای مختلف روش خاصی برای گریه کردن دارد
	وقتی شما را می‌بیند لبخند می‌زند
4 تا 6 ماهگی	با چشم منبع صدا را دنبال می‌کند
	به تغییرات تون صدا واکنش نشان می‌دهد
	به اسباب بازی‌های صدادار توجه می‌کند
	به موسیقی توجه می‌کند
	به شکلی شبیه به گفتار، غان و غون می‌کند و از صداهای مختلف زیادی استفاده می‌کند، از جمله صداهایی که با p، b، و m شروع می‌شوند
	می‌خندد
	وقتی هیجان زده یا ناراضی است غان و غون می‌کند
	هنگامی که تنها است یا بازی می‌کند، غان و غون می‌کند
7 ماهگی تا 1 سالگی	از بازی دالی موشه لذت می‌برد
	به طرف صدا‌ها می‌چرخد و آن را دنبال می‌کند
	هنگامی که با او حرف می‌زنید به شما گوش می‌دهد
	کلمات رایجی مانند “فنجان”، “کفش” یا “آبمیوه” را درک می‌کند
	به درخواست‌ها پاسخ می‌دهد (مخصوصا بیا اینجا)
	برخی از گروه‌های بلند و کوتاه صداها را تکرار می‌کند (تاتا، آپ آپ، بی بی بی)
	برای جلب توجه غان و غون می‌کند
	برای برقراری ارتباط از ژست‌های حرکتی استفاده می‌کند (دست‌ها را تکان می‌دهد)
	صداهای مختلف را تقلید می‌کند
	توانایی بیان کردن یک یا دو کلمه را دارد (بابا، ماما و پاپا رایج‌ترین کلمات هستند)
1 تا 2 سالگی	چند قسمت از بدن را می‌شناسد و در صورت درخواست می‌تواند به آن‌ها اشاره کند
	دستورات ساده را دنبال می‌کند (توپ را بنداز) و سوالات ساده را می‌فهمد (کفشت کجاست؟)
	از داستان‌ها، آهنگ‌ها و ریتم‌های ساده لذت می‌برد
	به تصاویر کتاب زمانی که نامشان را می‌گوییم، اشاره می‌کند
	به طور منظم کلمات جدید را یاد می‌گیرد
	از چند سوال یک یا دو کلمه‌ای استفاده می‌کند (بابا کجاست؟)
	دو کلمه را کنار هم قرار می‌دهد (آب بیشتر)
	در ابتدای کلمات از صداهای همخوان مختلف استفاده می‌کند
2 تا 3 سالگی	تقریباً برای هر چیز یک کلمه دارد
	از عبارات دو یا سه کلمه‌ای برای صحبت کردن و درخواست چیزی استفاده می‌کند
	تلفظ صداهای «د»، «ت»، «ف»، «گ»، «ک» و «ن» را یاد می‌گیرد
	طوری صحبت می کند که برای اعضای خانواده و دوستان قابل درک باشد
	برای خواستن یا جلب توجه به اشیا، آن‌ها را نام می‌برد
3 تا 4 سالگی	وقتی از اتاق دیگری او را صدا می‌زنید، به شما جواب خواهد داد
	صدای تلویزیون یا رادیو را در همان سطحی که سایر اعضای خانواده می‌شنوند، می‌شنود
	به سوالات «چه کسی؟»، «چی؟»، «کجا؟» و «چرا» پاسخ‌های ساده می‌دهد
	در مورد فعالیت‌های مهدکودک، پیش دبستانی یا خانه دوستان صحبت می‌کند
	از جمله‌هایی با چهار کلمه یا بیشتر استفاده می‌کند
	بدون نیاز به تکرار هجاها یا کلمات به راحتی صحبت می‌کند
4 تا 5 سالگی	به داستان‌های کوتاه توجه می‌کند و به سوالات ساده درباره آن پاسخ می‌دهد
	بیشتر آنچه را که در خانه و مدرسه بیان می‌شود، می‌شنود و درک می‌کند
	از جملاتی استفاده می‌کند که جزئیات زیادی را بیان می‌کند
	داستان‌هایی بیان می‌کند که به موضوع مرتبط هستند
	به راحتی با سایر کودکان و بزرگسالان ارتباط برقرار می‌کند
	اکثر صداها را به جز چند مورد مانند «ش»، «چ»، «ز» و «ل» به درستی بیان می‌کند
	از کلمات ریتمیک و هم قافیه استفاده می‌کند
	برخی از حروف و اعداد را نام می‌برد
	دستور زبان بزرگسالان را استفاده می‌کند

نقش خانواده ها در تشخیص اختلالات گفتاری

بدون شک خانواده‌ها بیشترین نقش را در تشخیص اختلالات گفتاری خواهند داشت. چرا که اولا کودکان توانایی بیان مشکلات خود را ندارند و خانواده‌ها می‌توانند این مشکلات را گزارش دهند و اطلاعات تکمیلی را در اختیار درمانگران قرار دهند. همچنین خانواده بیشترین زمان را با کودکان سپری خواهند کرد. بنابراین در صورتی که خانواده نتواند مشکلات گفتاری فرد را شناسایی کنند، احتمالا این اختلالات تا زمان مدرسه ناشناخته باقی خواهند ماند.

کلینیک گفتاردرمانی ایران یکی از مجهزترین کلینیک‌های تهران است که تلاش می‌کند همه اختلالات گفتاری کودکان را تحت پوشش قرار دهد. در این راستا همواره از کمک بهترین گفتاردرمانگران استفاده کنیم. جهت دریافت مشاوره رایگان می‌توانید با شماره زیر تماس حاصل فرمایید. همچنین جهت دریافت نوبت می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید:

گفتاردرمانی کودکان در درمان کدام بیماری‌های موثر است؟

گفتاردرمانی یکی از رشته‌های توانبخشی است که نه تنها در درمان مشکلات گفتاری بلکه درمان بسیاری از مشکلات ارتباطی هم نقش بسیار پررنگی ایفا خواهد کرد. این روش درمانی برای بسیاری از این بیماری‌ها درمان قطعی و نهایی به حساب نخواهد آمد. بلکه روشی است برای رفع بخشی از مشکلات این کودکان. البته برای برخی از اختلالات مانند لکنت زبان یکی از قطعی‌ترین درمان‌ها، گفتاردرمانی است. گفتاردرمانی کودکان در درمان اختلالات زیر مهم‌ترین نقش را بر عهده خواهد داشت:

گفتاردرمانی لکنت زبان در کودکان

لکنت زبان یک اختلال گفتاری است که با تکرار، طولانی شدن یا انسداد در گفتار مشخص می‌شود. این یکی از شایع‌ترین اختلالات ارتباطی در کودکان است که حدود 5 درصد از کودکان را در مقطعی از رشد تحت تاثیر قرار می‌دهد. لکنت در بسیاری از کودکان قبل از 5 تا 6 سالگی به صورت خودبخود از بین خواهد رفت.

گفتاردرمانی کودکان می‌تواند به روش‌های مختلفی به کودکانی که لکنت زبان دارند کمک کند. در مرحله اول به کودک کمک خواهد کرد تا لکنت را درک کند و به ماهیت آن پی ببرد. این موضوع به کاهش اضطراب و ترس کودک کمک خواهد کرد. سپس به کمک تکنیک‌هایی مانند: کند کردن گفتار، کنترل تنفس، و کنترل استارت در حرف زدن کمک خواهد کرد که دفعات و شدت لکنت کاهش پیدا کند.

همچنین گفتاردرمانی لکنت با راهبردهایی برای خانواده همراه است که کمک می‌کند ارتباط گیری فرد بسیار ساده‌تر شود. برای نمونه از اعضای خانواده خواسته می‌شود که صبر بیشتری به خرج بدهند و جملات کودک را تکمیل نکنند.

گفتاردرمانی آفازی در کودکان

آفازی یک اختلال گفتاری ناشی از آسیب به مغز است که ممکن است در برخی از کودکان دیده شود. آفازی انواع گوناگونی دارد که باعث می‌شود درمان آن با سختی‌هایی همراه باشد. این اختلال تنها توانایی گفتاری افراد را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، بلکه باعث خواهد شد که فرد در درک و دریافت منظور دیگران هم با مشکل روبرو شود. گفتاردرمانی آفازی در کودکان اهداف مختلفی را دنبال خواهد کرد که اولین مورد آن کمک به درک صحیح گفتار دیگران است. در مراحل بعدی گفتاردرمانگران تلاش می‌کنند توانایی‌های گفتاری و بیانی فرد را بهبود ببخشند.

گفتاردرمانی کودکان اوتیسم

اوتیسم هم یکی دیگر از اختلالاتی است که گفتار و نحوه برقراری ارتباط افراد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. یکی از اهداف اولیه گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم، بهبود توانایی‌های زبانی و ارتباطی است. بسیاری از افراد مبتلا به ASD در بیان افکار، احساسات و نیازهای خود با مشکلاتی مواجه می‌شوند که می‌تواند منجر به سرخوردگی و انزوا شود. علاوه بر زبان و ارتباط، آسیب شناسان گفتار و زبان می‌توانند به چالش‌های دیگری که معمولاً با اوتیسم مرتبط است، مانند مشکل در ارتباطات اجتماعی، عمل‌گرایی (استفاده از زبان در زمینه) و بیان گفتار نیز رسیدگی کند.

علاوه بر این، گفتاردرمانی می‌تواند به افراد مبتلا به اوتیسم کمک کند تا مهارت‌های ارتباطی عملکردی را توسعه دهند، چالش‌های رفتاری مربوط به ناامیدی یا شکست‌های ارتباطی را کاهش دهند و استقلال آن‌ها را در زندگی روزمره افزایش دهد.

گفتاردرمانی اختلال یادگیری

یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است به خدمات گفتاردرمانی نیاز پیدا کند، اختلالات یادگیری است. کودکانی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، عموما توانایی انجام تکالیف مدرسه را ندارند. البته بسیاری از این کودکان در حوزه‌های خاصی دارای مشکل هستند، برای نمونه برخی از آن‌ها در نوشتن مشکل دارند در حالیکه برخی دیگر در مهارت‌های ریاضی ناتوان هستند. گفتاردرمانگران می‌توانند با کودکان دارای اختلالات یادگیری کار کنند تا مهارت‌های ارتباطی آن‌ها را به طرق مختلف بهبود بخشند. به عنوان مثال می‌توانند به کودکان کمک کنندتا بیان و تلفظ خود را بهبود ببخشند، دایره لغات را افزایش داده و مهارت‌های درکی را توسعه دهند. علاوه بر آن توانایی کودکان در پیروی از دستورالعمل‌ها را بهبود خواهند بخشید.

گفتاردرمانی با بهبود درک کودکان از ارتباط بین حروف و صداها، بهبود آگاهی آوایی، بهبود درک خواندن و توسعه مهارت خواندن به کودکان کمک می‌کنند که اختلال یادگیری را پشت سر بگذارند.

گفتاردرمانی کودکان بیش فعال

اختلال کمبود توجه-بیش فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی رشدی است که میلیون‌ها کودک را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حالی که در درجه اول به دلیل تاثیر آن بر توجه و بیش فعالی شناخته شده است، بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD با چالش‌های مربوط به رشد گفتار و زبان روبرو هستند. اینجاست که گفتاردرمانی کودکان نقش مهمی در بهزیستی کلی آن‌ها ایفا می‌کند.

یکی از مزایای کلیدی گفتاردرمانی در ADHD، بهبود مهارت‌های ارتباطی است. گفتاردرمانگرها با کودکان کار می‌کنند تا بیان، روانی گفتار و دایره لغات آن‌ها را تقویت کنند. بهبود ارتباطات می‌تواند عزت نفس را تقویت کند، ناامیدی را کاهش دهد و تعاملات اجتماعی را تسهیل کند که همه این موارد برای رشد عاطفی و شناختی کودک ضروری هستند.

گفتار درمانی کودکان فلج مغزی

کودکان مبتلا به فلج مغزی اغلب به دلیل مشکلات هماهنگی عضلات، اسپاستیسیته و سایر محدودیت‌های فیزیکی دچار اختلالات گفتاری و زبانی می‌شوند. این چالش‌ها می‌توانند به صورت مشکلات بیان، اختلالات صدای گفتار و مشکلات در رشد زبان ظاهر شوند. گفتاردرمانگران کودکان در پرداختن به این مسائل خاص و سفارشی کردن مداخلات برای برآوردن نیازهای منحصر به فرد هر کودک تخصص دارند.

یکی از اهداف اولیه گفتاردرمانی در فلج مغزی افزایش مهارت‌های ارتباطی است. گفتاردرمانگران برای بهبود بیان، کیفیت صدا و روانی کلی کودکان از نزدیک با کودکان کار می‌کنند. علاوه بر این، گفتاردرمانی در فلج مغزی فراتر از گفتار و زبان است. چرا که می‌تواند مشکلات مربوط به تغذیه و بلع را برطرف کند. بسیاری از کودکان مبتلا به CP دچار دیسفاژی (مشکل در بلع) می شوند که می‌تواند منجر به مشکلات تغذیه و تنفسی شود. گفتاردرمانگران از تکنیک‌هایی برای تقویت مهارت‌های حرکتی دهان و ایجاد عادات غذایی و نوشیدنی ایمن استفاده می‌کنند.

گفتاردرمانی کودکان ناشنوا و کم شنوا

کودکان ناشنوا و کم شنوا با چالش‌های منحصر به فردی در ارتباط و رشد زبانی خود روبرو هستند. گفتاردرمانی  در کنار شنوایی شناسی نقشی اساسی در کمک به این کودکان برای پر کردن شکاف ایفا می‌کند و آن‌ها را قادر می‌سازد تا به طور موثر با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار کنند.

برای کودکان ناشنوا و کم شنوا، گفتاردرمانی اغلب در اوایل زندگی شروع می‌شود. هدف لزوما واداشتن آن‌ها به صحبت کردن مانند همسالان شنوا نیست، بلکه تجهیز آن‌ها به مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط به گونه‌ای است که متناسب با نیازها و ترجیحات فردی آ‌ن‌ها باشد.

ما در کلینیک جامع توانبخشی ایران همواره تلاش کرده‌ایم که بهترین خدمات درمانی را در اختیار مراجعان قرار دهیم. به همین دلیل تلاش کرده‌ایم که از تجربه گفتاردرمانگرانی که خود دو زبانه هستند کمک بگیریم. جهت دریافت مشاوره در زمینه گفتاردرمانی کودکان به صورت رایگان می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین جهت دریافت نوبت به صورت آنلاین می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید:

گفتاردرمانی کودکان دو زبانه

جمعیت بسیار زیادی از کودکان ایران دو زبانه هستند و متاسفانه در بسیاری از زبان‌ها ساختار صحیحی برای ارائه تمرینات گفتاردرمانی ایجاد نشده است. هر چند به دلیل مشابهت زبانی می‌توان برخی از تمرینات را برای همه کودکان اجرا کرد، اما ارائه تخصصی درمان به زبان‌های مختلف بسیار ضروری است. در نظر داشته باشید که بسیاری از این کودکان در خانه به یک زبان حرف می‌زنند، در حالیکه در مدرسه به زبان فارسی آموزش می‌بینند. در برخی از موارد می‌توان دلیل اختلالات یادگیری را به همین موضوع نسبت داد. به همین دلیل نیاز است تا حد امکان کودکان به زبان مادری خدمات گفتاردرمانی را دریافت کنند.

گفتاردرمانی کودکان در منزل

یکی دیگر از جنبه‌های گفتاردرمانی در کودکان تلاش می‌کند که کودک را در محیط خانه مورد ارزیابی و درمان قرار دهد. این کار به درمانگر کمک خواهد کرد که فرد را در محیطی آشنا ارزیابی کند. انجام تمرینات درمانی در محیط خانه ساده‌تر است و هدف نهایی گفتاردرمانی کودکان این است که فرد بتواند مهارت‌های آموخته شده را به محیط‌های عادی زندگی منتقل کند. گفتاردرمانی در منزل دستیابی به این هدف را ساده‌تر خواهد کرد. علاوه بر آن گفتاردرمانی در منزل برای برخی از افراد که امکان حضور در کلینیک را ندارند، بسیار مفید خواهد بود. همچنین باعث صرفه جویی در زمان و هزینه افراد خواهد شد.

اهداف گفتاردرمانی کودکان

گفتاردرمانی اطفال با کودکان در هر سنی کار خواهند کرد تا فرد بتواند به صورت موثرتری با دیگران ارتباط برقرار کند. در واقع می‌توان گفت که مهم‌ترین هدف گفتاردرمانی رفع موانعی است که ارتباط موثر را مختل خواهند کرد. با توجه به این نکات می‌توان اهداف گفتاردرمانی کودکان را در موارد زیر خلاصه کرد:

• طی کردن مراحل رشد گفتاری: در بسیاری از کودکان شکل گیری درست گفتار و زبان می‌تواند با اختلال روبرو شود. مهم‌ترین هدف گفتاردرمانی کودکان این است که افراد بتوانند در زمان مناسب مراحل رشد را طی کنند و این مهارت‌ها را کسب کنند.
• رفع مشکلات بلع: مشکلات بلع در برخی از کودکان و نوزادان شایع است که می‌تواند مشکلات بیشتری را برای فرد به وجود بیاورد. گفتاردرمانگران کمک خواهند کرد که مشکلات بلع کودکان رفع شود.
• توسعه مهارت‌های شناختی: گفتاردرمانی کودکان می‌تواند به رشد مهارت‌های شناختی مانند حل مسئله، حافظه و تفکر انتقادی کمک کند. با تسهیل ارتباط مؤثر، درمانگران به کودکان کمک می‌کنند تا فعال‌تر در زمینه‌های تحصیلی و اجتماعی مشارکت کنند.
• بهبود مهارت‌های گفتاری: یکی از اهداف کلیدی گفتاردرمانی کودکان، تقویت توانایی کودک در تولید صداهای گفتاری واضح و قابل فهم است. گفتاردرمانگران برای رسیدگی به اختلالات بیانی با کودکان همکاری نزدیک دارند و به آن‌ها کمک می‌کنند کلمات را به درستی تلفظ کنند و خود را واضح‌تر بیان کنند. آموزش تلفظ صحیح حروف و کلمات و همچنین ساختار درست جمله‌ها به کودکان کمک خواهد کرد که به صورت موثرتری با دیگران ارتباط برقرار کنند.
• بهبود مهارت‌های ارتباطی: هدف نهایی گفتاردرمانی کمک به دیگران است تا بتوانند ارتباط موثری با دیگران برقرار کنند. همه اهداف بالا در نهایت باید در اختیار برقرار ارتباط موثر قرار بگیرد. به گونه‌ای که فرد بتواند منظور دیگران را متوجه شده و منظور خود را به دیگران منتقل کند.

تفاوت‌های گفتار درمانی کودکان و بزرگسالان

گفتار درمانی کودکان و بزرگسالان مشابهت‌های زیادی دارند و هدف نهایی آن‌ها کمک به فرد برای برقراری ارتباط موثر فرد با دیگران است. همچنین به دلیل تفاوت در مراحل رشد گفتار و نیازهای ارتباطی مختلف، دارای تفاوت‌هایی هستند. توجه به این نکته هم ضروری است که گفتاردرمانی تلاش خواهد کرد که بر اساس نیازها و توانایی‌های هر فرد برنامه درمانی مشخصی را توسعه داده و برای فرد پیاده سازی نماید.

مهم‌ترین تفاوت گفتار درمانی کودکان و بزرگسالان را می‌توان در روش‌های درمانی و اهداف آن خلاصه کرد. گفتار درمانی کودکان روش‌هایی را به کار خواهد گرفت که متناسب با سن و توانایی‌های کودکان باشد. برای نمونه کودک دو ساله ممکن است توانایی درک بسیاری از دستورات را نداشته باشد. بنابراین نیاز است که تمرینات را در قالب بازی درمانی در اختیار کودک قرار دهیم.

علاوه بر آن هدف گفتاردرمانی کودکان این است که به کودک کمک کنند تا مراحل رشد گفتاری را در زمان مناسبی طی کند. در حالیکه در بزرگسالان بیشتر روی بهبود گفتار و همچنین برقراری ارتباط صحیح با دیگران متمرکز خواهیم شد.

تکنیک‌های مورد استفاده در گفتار درمانی کودکان

گفتاردرمانی برای هر کودک یک برنامه درمانی مشخص و مجزا را طراحی و اجرا خواهد کرد. برای دستیابی به این مهم درمانگران روش‌های درمانی مختلفی را توسعه داده‌اند. هر کدام از این روش‌های برای بهبود علایم یا بیماری‌های خاصی کاربرد خواهند داشت. البته در بسیاری از اختلالات چندین روش درمانی به صورت همزمان اجرا خواهند شد. مهم‌ترین تیکنیک‌های گفتاردرمانی کودکان شامل موارد زیر است:

بازی درمانی

بازی درمانی یک روش درمانی بسیار موثر است که رشته‌های مختلفی از آن برای درمان اختلالات مختلف استفاده خواهند کرد. هر کدام از این رشته‌ها تلاش کرده‌اند که با رویکرد و بر اساس فلسفه همان رشته بازی درمانی را به کار بگیرند. از آنجایی که مهم‌ترین روش برقراری ارتباط با کودکان همان بازی است، گفتاردرمانی هم تلاش کرده است که رویکردی مخصوص خود را داشته باشد. بازی‌ها می‌توانند نقش‌های مختلف را برای کودکان بازنمایی کنند که کودک را مجبور می‌کنند با دیگران ارتباط برقرار کنند. کودکان در بازی‌های مختلف راحت‌تر مشارکت خواهند کرد. به همین دلیل گفتاردرمانی تلاش می‌کند که تمرینات خود را در قالب بازی بگنجاند.

نوروفیدبک

یکی دیگر از روش‌های مهم گفتاردرمانی کودکان، بهره‌گیری از نوروفیدبک است. در این روش الکترودهای مختلف روی سر فرد قرار خواهد گرفت. سپس امواج مغزی فرد اندازه‌گیری خواهد شد. در مرحله بعد بازخوردهایی از طریق صدا یا تصویر به فرد ارائه خواهد شد که به تنظیم امواج مغزی کمک خواهد کرد. این روش در نهایت می‌تواند خود تنظیمی و خود کنترلی افراد را افزایش دهد. نوروفیدبک را می‌توان روشی مقدماتی‌تر نسبت به درمان رفتاری شناختی به حساب آورد. چرا که به صورت ناخودآگاه می‌تواند امواج مغزی را تنظیم کند. علاوه بر آن نوروفیدبک را می‌توان با بازی درمانی تلفیق کرد که نتایج آن را به صورت چشمگیری افزایش خواهد داد.

درمان رفتاری شناختی

درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی درمان است که بر شناسایی و تغییر افکار و رفتارهای منفی تمرکز دارد. نشان داده شده است که CBT در درمان انواع شرایط از جمله اضطراب، افسردگی و اختلالات گفتاری موثر است.CBT در گفتاردرمانی می‌تواند برای کمک به افراد مبتلا به انواع اختلالات گفتاری از جمله: لکنت زبان، اختلال اضطراب اجتماعی مرتبط با گفتار، لالی انتخابی، اختلالات صدا و اختلالات زبان کاربرد داشته باشد.

CBT در گفتاردرمانی معمولا شامل مراحل زیر است:

آموزش روانی: درمانگر به فرد کمک می‌کند تا اختلال گفتاری خود و چگونگی تاثیر آن بر افکار، احساسات و رفتارهایش را درک کند.

بازسازی شناختی: درمانگر به فرد کمک می‌کند تا افکار و باورهای منفی در مورد اختلال گفتاری خود را شناسایی و به چالش بکشد.

مواجهه رفتاری: درمانگر به فرد کمک می‌کند تا به تدریج خود را در معرض موقعیت‌هایی قرار دهد که باعث اختلال گفتاری و اضطراب او می‌شود.

پیشگیری از عود: درمانگر به فرد کمک می‌کند تا استراتژی‌هایی برای جلوگیری از عود ایجاد کند.

گروه درمانی

گروه درمانی یکی دیگر از تاکتیک‌های بسیار مهم گفتاردرمانی کودکان است. همانطور که از اسم آن مشخص است، از 2 نفر یا بیشتر (به جز درمانگر) تشکیل شده است که تلاش می‌کنند در زمینه‌های خاص به هم کمک کنند. گفتاردرمانی گروهی می‌تواند روشی مفید برای بهبود ارتباطات اجتماعی و مهارت‌های زبانی باشد. در گروه درمانی فرد مهارت‌های ارتباطی مانند نوبت گرفتن، گوش دادن و شروع و حفظ مکالمات را آموزش می‌بیند. از طرفی دیگر با ایفای نقش، مهارت‌های ارتباطی خود را تمرین کرده و از سایر اعضا بازخورد و حمایت دریافت می‌کنند. همچنین می‌تواند به افراد کمک کند تا اضطراب و انزوای اجتماعی مرتبط با اختلال گفتاری خود را کاهش دهند.

موسیقی درمانی

موسیقی درمانی یک مداخله حرفه‌ای و مبتنی بر شواهد است که از موسیقی برای بهبود سلامت جسمی، عاطفی، شناختی و اجتماعی استفاده می‌کند. این تکنیک به طور فزاینده‌ای در گفتاردرمانی برای مقابله با انواع چالش‌های ارتباطی، از جمله لکنت، اختلالات بیانی، اختلالات زبانی، اختلالات صدا، آفازی، دیزآرتری و آپراکسی گفتار استفاده می‌شود. موسیقی درمانی می‌تواند از طرق مختلف به بهبود مهارت‌های گفتاری و ارتباطی کمک کند. به عنوان مثال، از موسیقی می‌توان برای بهبود کنترل تنفس و عملکرد تنفسی، تسهیل بیان و برنامه ریزی حرکتی، توسعه زبان و بیان، بهبود کیفیت صدا و طنین، کاهش اضطراب و انزوای اجتماعی و همچنین تقویت ریتم و زمان‌بندی گفتار بهره برد.

سخن پایانی

گفتاردرمانی کودکان یک رشته توانبخشی است که به درمان مشکلات گفتاری و ارتباطی در کودکان و نوزادان خواهد پرداخت. اصول درمانی گفتاردرمانی در همه سطوح یکسان است، فقط ممکن است روش‌ها و اهداف درمانی مختلفی را دنبال کنند. گفتاردرمانی کودکان تلاش خواهد کرد که کودک را به سطح کودکان همسن و سال برساند. هدف نهایی گفتاردرمانی کودکان، کمک به افراد برای کسب توانایی‌های ضروری برقراری ارتباط موثر است. برای دستیابی به این هدف ممکن از روش‌های درمانی مختلفی مانند بازی درمانی، موسیقی درمانی، گروه درمانی و … استفاده خواهند کرد.