راه رفتن کودک با زانوی خم (علایم، دلایل و راه‌های درمانی)

 منظور از راه رفتن با زانوی خم چیست؟

در برخی از افراد به دلیل مشکلات ساختاری امکان صاف کردن زانو در حالت ایستاده یا در زمان راه رفتن وجود ندارد. از آنجایی که در زمان راه رفتن هنگامی که قدم برمی‌داریم روی یک پای می‌ایستیم و پای دیگر را از زانو خم خواهیم کرد. پایی که روی آن ایستاده‌ایم در حالت عادی باید صاف باشد. اما در افرادی که با زانوی خم راه می روند، پایی که باید صاف باشد خم است. در این حالت پوزیشن فرد به هم می‌خورد و به نظر می‌رسد که به جلو خم شده است. 

اگر این مشکل دوطرفه باشد فرد در هنگام ایستادن و یا راه رفتن حالتی به خود می‌گیرد که در آن مچ پا به عقب خم شده، زانو به عقب خم شده و لگن فرد به جلو خم می‌شود. در نتیجه حالتی به فرد دست خواهد داد که با عنوان راه رفتن کراچ آن را می‌شناسیم. 

در برخی از موارد مانند پارگی رباط acl l ممکن است راه رفتن با زانوی خم یک طرفه باشد که در پوزیشن فرد اختلال ایجاد خواهد کرد. همچنین باعث می‌شود که فرد در هنگام راه رفتن لنگ بزند. با این دلیل که زانو و مچ پای یک طرف به عقب خم شده و لگن به جلو خم خواهد شد. در نتیجه دو اندام تحتانی با هم اختلاف اندازه پیدا می‌کنند. 

علایم راه رفتن با زانوی خم 

Knee flexed gait  یک اختلال است که ممکن است به صورت دوطرفه یا یک طرفه برای فرد بروز پیدا کند. در نتیجه ممکن است علایم آن‌ها با هم متفاوت باشد. در کل می‌توان مهم‌ترین علایم آن را به صورت زیر بیان کرد:

1- تغییر در پوزیشن فرد

ناتوانی فرد در صاف کردن زانو باعث بروز اختلال در سایر مفاصل اندام تحتانی فرد خواهد شد. به این صورت که فرد برای حفظ توانایی خود برای ایستادن از لگن به جلو خم خواهد شد. همچنین باعث می‌شود که فرد کمی به جلو متمایل شود که این موضوع به خم شدن مچ پا به عقب خواهد شد. مشکلات بیان شده حتی در زمانی که فرد ایستاده است هم خود را نشان خواهند داد. این اوضاع باعث می‌شود که فرد مداوم به جلو خم شده باشد. البته این حالت در افرادی که هر دو پای آن‌ها درگیر است خود را نشان می‌دهد. در افرادی که یک پای آن‌ها درگیر است، اختلال در پوزیشن دور از ذهن نیست اما شدت آن کمتر خواهد بود. 

نوع آن هم کمی متفاوت است. به این صورت که درگیری یک طرفه باعث خواهد شد که فرد در حالت ایستاده نوک پنجه درگیر را روی زمین بگذارد. این کار باعث می‌شود که بیشتر تحمل وزن روی پای سالم انجام شود. همچنین احتمال اختلالاتی مانند اسکولیوز هم وجود خواهد داشت. 

2- کاهش تعادل

خم شدن زانو یک اختلال است که فرد برای جبران آن سعی می‌کند از سایر بخش‌های اندام تحتانی خود کمک بگیرد. به این معنی که خم شدن مچ پا و لگن حرکتی است جبرانی برای افزایش تعادل و ثبات بدن فرد در حالت ایستاده و راه رفتن. اما با این شرایط جبرانی هم تعال این افراد نسبت به افراد عادی کمتر خواهد بود. یکی از دلایل مهم آن هم تغییر در مرکز ثقل بدن است. 

همچنین اگر راه رفتن با زانوی خم یک طرفه باشد باز هم تعادل فرد کمتر از افراد عادی خواهد بود. چرا که در هنگام ایستادن فرد نمی‌تواند روی هر دو پا بایستد. در نتیجه سطح اتکای فرد کمتر شده  تعادل کم می‌شود. همچنین زمان راه رفتن فرد لنگ می‌زند که باز به کاهش تعادل فرد منجر خواهد شد. 

3- لنگیدن و تفاوت طول پا 

اختلال راه رفتن در افرادی که از زانوی آن‌ها در حالت عادی هم خم است وجود دارد. لنگیدن پا یکی از این اختلالات است و در افرادی که یک پای آن‌ها دارای مشکل است خود را نشان خواهد داد. این زمانی است که فرد در حال راه رفتن باشد. در زمان ایستادن یا خوابیدن هم به دلیل اینکه یکی از زانوها خم است، هر دو پا یک اندازه نیستند. تفاوت طول اندام تحتانی از نظر ظاهری هم برای فرد ممکن است مشکل ساز باشد و اعتماد به نفس فرد را به شدت کاهش دهد.

دلایل راه رفتن با زانوی خم

دلایل زیادی وجود دارند که می توانند روی زانوی افراد تاثیر منفی به جای بگذارند. این دلایل در صورتی که برطرف نشوند به مرور زمان میزان درگیری فرد را بیشتر خواهند کرد که می‌تواند به یک مشکل دائمی تبدیل شود. شناخت دلیل راه رفتن با زانوی خم می‌تواند پروسه درمان کمک کند:

1- مشکلات عضلانی

سفت بودن عضلات پشت پا یکی از مهم‌ترین دلایلی است که خم شدن مداوم زانو را به دنبال خواهد داشت. این مشکل بیشتر در افراد فلج مغزی اسپاستیک و دایپلژی دیده می‌شود. همچنین ممکن است در برخی از بیماری‌های دیگر مانند سکته مغزی هم دیده شود. از طرفی دیگر کوتاهی یا کنتراکچرهای عضلانی ممکن است به چنین مشکلی ختم شوند. ضعف در عضلات صاف کننده زانو هم می‌تواند به چنین مشکلی ختم شود. چرا که این عضلات نمی‌توانند زانو را به خوبی صاف کنند. البته این اختلال بسیار شایع نیست و شاید بتوان گفت که ساده‌ترین دلیل راه رفتن فرد با زانوی خم می‌باشد. 

2- دفورمیتی‌های پا

اعضای بدن انسان یک ساختار به هم پیوسته هستند و هر کدام از بخش‌های مختلف ممکن است روی بخش دیگری به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تاثیر گذار باشد. دفورمیتی‌هایی که برای بخش‌های مختلف بدن مانند لگن یا مچ پا به وجود می‌آیند ممکن است راه رفتن روی زانو را به دنبال داشته باشد. جدا از اینکه دفورمیتی در خود زانو هم می‌تواند چنین مشکلی را ایجاد کند. برای نمونه اگر فردی دچار دفورمیتی در لگن خود شده باشد به صورتی که نتواند قامت خود را صاف کند، ممکن است به عنوان حرکتی جبرانی زانو‌های خود در هنگام ایستادن یا راه رفتن خم کند. 

3- شکستگی استخوان‌های پا

علاوه بر موارد بالا ممکن است برخی از شکستگی‌های استخوان‌های پا مانند استخوان ران عوارضی را به دنبال داشته باشد که فرد نتواند زانوی خود را کاملا صاف کند. این مشکل در اغلب موارد ناشی از شکستگی نیست و بیشتر بی‌حرکتی بعد از آن است که می‌تواند چنین مشکلاتی را ایجاد کند. 

4- آسیب مفصل زانو

مفصل زانو یکی از مهم‌ترین مفصل‌های بدن است و نقشی اساسی در تحمل وزن بدن افراد دارد. به همین دلیل دارای ساختاری پیچیده است که آسیب هر جزء آن می‌تواند عواقب جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. برای نمونه پارگی مینیسک یا رباط‌های صلیبی ممکن است به عمل جراحی ختم شود. یا در موارد خفیف‌تر برای جلوگیری از آسیب بیشتر اسپلینت یا گچ گرفتن زانو تجویز شود. در این حالت بی حرکتی می‌تواند دامنه حرکتی زانو را کاهش دهد و در بلند مدت به راه رفتن با زانوی خم منتهی شود. 

5- اختلالات موتور کنترل

موتور کنترل شامل فرآیند شروع، هدایت و درجه بندی آگاهانه حرکات تعریف می‌شود. در واقع این سیستم مکانیسم‌های ضروری حرکتی را کنترل خواهد کرد. در نتیجه اختلال در این سیستم می‌تواند عوارض مختلفی را برای فرد به بار بیاورد که یکی از آن‌ها راه رفتن با زانوی خم است. اختلال در موتور کنترل ممکن است به هر یک از اعضای عصبی، عضلانی یا سیستم اسکلتی بدن مرتبط باشد. اختلال در هر کدام از اجزا ممکن است موتور کنترل را با مشکل مواجه سازد.

کلینیک کاردرمانی ایران با سابقه بالای خود در درمان راه رفتن با زانوی خم در کودکان در سنین مختلف آماده خدمت رسانی به شما همشریان گرامی می‌باشد. برای دریافت مشاوره می‌توانید با شماره زیر تماس حاصل فرمایید یا برای دریافن نوبت دکمه نوبت اینترنتی را لمس کنید:

02188242410

نوبت   اینترنتی

برای هر فعالیت چه میزان خم شدن زانو نیاز است؟

ما روزانه فعالیت‌های مختلفی را انجام می‌دهیم که پاهای ما درگیر آن هستند. برای نمونه از پله بالا و پایین می‌رویم یا از دوچرخه استفاده می‌کنیم. در جدول زیر میزان خم شدن زانو برای هر فعالیت را برای شما شرح داده‌ایم:

در نظر داشته باشید میزان خم شدن زانو در هر فعالیت مقطعی است. به این معنا که زانو به صورت مداوم خم و صاف خواهد شد. 

درمان‌ راه رفتن با زانوی خم 

پس از بررسی علایم و دلایل بیماری به بررسی راه‌های درمانی آن خواهیم رسید. از این منظر می‌توان گفت که راه‌های درمانی بسیار متنوع هستند و نیاز است با توجه به نیازهای فرد تمرینات درمانی برای آن‌ها طراحی شود. برای دستیابی به بهترین درمان نیاز است که متناسب با هر فرد روش درمانی مناسب انتخاب شود. مهم‌ترین روش‌های درمانی راه رفتن با زانوی خم شامل موارد زیر است:

1- کاردرمانی 

کاردرمانی جسمانی به عنوان یک بخش از تیم توانبخشی می‌تواند تمرینات مفیدی را برای کسانی که با زانوی خم راه می‌روند اجرا نماید. به صورتی که در برخی از موارد نیاز به هر گونه درمان دیگر را از بین خواهد برد. افزایش دامنه حرکتی زانو به کمک کشش عضلات مهم‌ترین هدف کاردرمانی است که در مراحل بعدی افزایش قدرت عضلات و تعادل فرد هم مورد توجه قرار خواهد گرفت. در نهایت کاردرمانگران نگاهی adl محور دارند و تلاش می‌کنند مشکلاتی که فعالیت‌های روزمره زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند، حل نمایند. راه رفتن هم یکی از محوری‌ترین فعالیت‌هایی است که تا حد زیادی استقلال فرد به آن وابسته است. 

2- فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی دیگر از رشته‌های توانبخشی است که می‌تواند در درمان راه رفتن با زانوی خم کمک کننده باشد. فیریوتراپیست‌ها روی تک تک اجزای درگیر در فرآیندهای حرکتی تمرکز می‌کنند و عموما در تلاش هستند تا موانع حرکتی را رفع کنند. در بسیاری از موارد که کوتاهی عضلات یا مشکلات ساختاری مانع از صاف شدن کامل زانو خواهند شد، فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند دامنه حرکتی زانو را به صورت کامل بازیابی یا ایجاد کنند. استفاده از دستگاه‌های مختلف فیزیوتراپی در کنار تکنیک‌هاس دستی و تمرین درمانی تلاش می کنند تا علاوه بر اصلاح نحوه راه رفتن فرد، اثرات پوزیشن اشتباه را هم کاهش دهند. 

3- تزریق بوتاکس

در برخی از موارد هم برای کاهش میزان سفتی  عضلات پشت ران که باعث خم شدن زانو می‌شوند، می‌تواند از بوتاکس استفاده کرد. بوتاکس باعث کاهش سفتی شده و به درمانگران این فرصت را می‌دهد که روی افزایش طول عضلات کار کنند. در نظر داشته باشید استفاده از این روش یک روش تکمیلی است و به تنهایی اثر بلند مدتی به جای نخواهد گذاشت. برای آشنایی بیشتر پیشنهاد می‌شود نوشته کاربرد بوتاکس در کودکان فلج مغزی را مطالعه فرمایید. 

4- اسپلینت و کینزیوتیپ فراموش نشوند

استفاده از وسایل و تجهیزات کمکی همواره راهی بوده است برای پیشرفت فرد و کاهش مشکلات آن‌ها. در سال‌های اخیر هم این تجهیزات روز به روز امکانات جدیدی را برای درمان فراهم کرده‌اند. استفاده از اسپلینت یا بریس در مواقع مختلف برای افرادی که از راه رفتن روی زانو رنج می‌برند، کمک کننده خواهد بود. برای مثال افرادی که بوتاکس تزریق کرده‌اند ممکن است برای تثبیت وضعیت خود به اسپلینت نیاز داشته باشند. این اسپلینت‌ها ممکن است در ساعت خاصی از روز یا شب استفاده شوند. در این مورد خاص استفاده از اسپلینت برای کشش عضلات و صاف کردن زانو مورد استفاده قرار خواهد گرفت. 

استفاده از کینزیوتیپ در صورتی که به درستی اجرا شده باشد می‌تواند عملکردی کششی، تقویتی و حتی حمایتی داشته باشد. هم کاردرمانگران و هم فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند از کینزیوتیپ برای مقاصد درمانی خود استفاده  کنند. 

5- جراحی

در نهایت آخرین راهی که ممکن است به درمان راه رفتن با زانوی خم کودکان کمک کند، چیزی نیست جز جراحی. جراحی به دلایل و با اهداف متفاوتی انجام خواهد شد. برای مثال ممکن است در فردی که دچار کوتاهی عضلات شده است، جراحی به طویل شدن عضله کمک خواهد کرد. در مورد کودکانی که به دلیل مشکلات اسکلتی نمی‌توانند زانوی خود را خم کنند، عمل جراحی موانع این کار را از سر راه برمی‌دارد. در نتیجه فرد خواهد توانست زانوی خود را به صورت کامل باز کند.

نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که جراحی درمان کاملی نیست چرا که عموما قبل و بعد از جراحی باید جلسات کاردرمانی و فیزیوتراپی را پیگیری کنیم تا فرآیندهای درمانی به نتیجه مناسب دست پیدا کند.

حرکات اصلاحی زانوی خم

از آنجایی که اهمیت انجام تمرینات در منزل کمتر از جلسات درمانی نمی‌باشد، در ادامه چندین تمرین اصلاحی زانوی خم را با شما به اشتراک می‌گذاریم. در نظر داشته باشید که قبل از به کارگیری تمرینات حتما با درمانگر خود مشورت کنید تا از بی‌خطر بودن تمرینات برای کودک خود مطمئن شوید. همچنین تمرینات را با احتیاط انجام دهید تا به فرد آسیب وارد نشود:

1- حرکات کششی

• در حالت نشسته فرد پاهای خود را تا حد ممکن صاف می‌کند. سپس از لگن به جلو خم شده و سعی می‌کند مچ دست را از نوک انگشان پا رد کند. مشابه امتحان انعطافی که در زنگ ورزش انجام می‌دادیم.
• انجام این حرکت در حالت ایستاده هم امکان پذیر است. در این حالت فرد ایستاده و پاهای خود را جفت می‌کند. سپس بدون خم کردن زانو سعی می‌‌کند دست‌های خود را به زمین بزند. 
• فرد در تخت به حالت دمر می‌خوابد به صورتی که پای فرد از زانو به بعد از تخت آویزان باشد. یک وزنه به مچ پای فرد وصل کنید یا با استفاده از دست مچ پای فرد را گرفته و به سمت پایین فشار دهید. از وارد کردن فشار بیش از حد خودداری کنید. همچنین میزان فشار را به مرور اضافه کنید اما فشار نباید خارج از تحمل فرد شود. 
• علاوه بر موارد بالا تمرینات بیان شده در نوشته 6 تمرین کششی کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی هم می‌توانند به درمان این اختلال کمک کنند. 

2-  حرکات تقویتی

• فرد روی صندلی می‌نشیند و پای خود را بالا می‌آورد. ابتدا فرد می‌تواند این کار را بدون هیچ وزنه‌ای انجام دهد. به مرور زمان می‌توانید وزنه‌هایی متناسب با توانایی فرد را اضافه کند. 
• فرد روی زمین می‌نشیند و پاهای خود را صاف می‌کند. سپس فرد سعی می‌کند زانوی خود را به زمین نزدیک کند. برای افزایش همکاری می‌توانید یک توپ نرم و کوچک را زیر زانوی فرد قرار دهید. در مرحله بعد از فرد بخواهید مچ پای خود را عقب بیاورد تا به صورت همزمان کششی به عضلات پشت ران هم وارد شود. 

سخن آخر

راه رفتن با زانوی خم یک مشکل است که بیشتر در کودکان و افراد کم سن و سال خود را نشان خواهد داد. که بیشتر دلایل آن ساختاری و ناشی از وجود مشکل در عضلات یا سیستم اسکلتی بدن است. این مشکل باعث به هم خوردن تعادل و پوزیشن بدن خواهد شد. درمان آن هم به کمک روش‌‌های مختلف توانبخشی میسر خواهد شد. البته در موارد شدید ممکن است تزریق بوتاکس یا عمل جراحی هم استفاده شود. 

امیدواریم با خواندن این نوشته اطلاعات مفیدی در مورد Knee flexed gait کسب کرده باشید و با به اشتراک گذاری آن به آگاه سازی سایر افراد هم کمک کنید.