بیش فعالی چیست؟ علایم آن کدام است؟ و چگونه درمان می‌شود؟

حتما در مهمانی‌های و جشن‌هخای خانوادگی یا در محیط‌های مختلف، کودکانی را دیده‌اید که پر جنب و جوش هستند و یک جا بند نمی‌شوند. همه جا را به هم می‌ریزند و حالت بی‌قراری در آن‌ها دیده می‌شود.

در چنین شرایطی شاید با خودتان فکر کرده‌اید که چه خانواده بی فکری دارند که نتوانسته‌اند آن‌ها را به خوبی تربیت کنند. اما اگر بدانید این کودکان از اختلالی به نام بیش فعالی یا adhd رنج می‌برند، ممکن است نظر شما عوض شود. این همان چیزی است که در این نوشته به دنبال آن خواهیم بود. در ادامه با ما همراه باشید تا ببینیم این بیماری چیست؟ علایم آن کدام است و چگونه می‌توان درمانی برای آن پیدا کرد؟

این روزها می بینیم که کودکان از نظر تحرک متفاوتند بعضی از آن ها کم تحرک یا به اصطلاح عامیانه تنبل و بعضی دیگر پر تحرک و پر جنب و جوش هستند. هر دو حالت می تواند طبیعی باشد اما در صورتی که خللی در سیر رشد و روابط اجتماعی یا فعالیت های درسی ایجاد کند لازم است که بررسی شود. در این مطلب درمورد بچه هایی که تحرک زیادی دارند و این موضوع مشکلاتی را برایشان ایجاد کرده است صحبت می کنیم و با علائم و ویژگی آن ها آشنا می شویم.

اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع ترین اختلالات روانی است که بر کودکان تأثیر می گذارد. علائم ADHD شامل عدم توجه (عدم توانایی در تمرکز)، بیش فعالی (حرکت بیش از حد که مناسب و طبیعی نیست) و تحریک پذیری (اقدامات عجولانه ای که در لحظه بدون فکر انجام می شود) است.

ADHD/بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالات عصبی-رشدی کودکی است. معمولاً ابتدا در کودکی تشخیص داده می ‌شود و اغلب در بزرگسالی ادامه می ‌یابد. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در توجه، کنترل رفتارهای تکانشی مشکل داشته باشند (ممکن است بدون فکر کردن در مورد نتیجه یک کار، عمل کنند) یا بیش از حد فعال باشند.

ADHD یک اختلال محسوب می‌شود و ثابت شده است که در بسیاری از جنبه های زندگی از جمله دستاوردهای دانشگاهی و حرفه ای، روابط بین فردی و فعالیت‌های روزانه تأثیر می‌گذارد. درمان ADHD می‌تواند منجر به افزایش عزت نفس و عملکرد اجتماعی مناسب در کودکان شود. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است خود را کم ارزش و ضعیف تلقی کنند و نسبت به انتقاد دیگران حساس باشند و در حین حال انتقادات زیادی از خود داشته باشند. توجه داشته باشید که بروز و ارزیابی ADHD در بزرگسالان متفاوت است.

تخمین زده می شود که 4/8 ٪ از کودکان و 5/2 ٪ از بزرگسالان دارای ADHD هستند ADHD اغلب در کودکان در سن مدرسه مشخص می شود که منجر به اختلال در کلاس یا مشکلات مربوط به کار در مدرسه می شود.

بیش فعالی یا ADHD چیست؟

بیش فعالی اصلاحی کوتاه شده است که برای اشاره به افرادی که از نقص توجه- بیش فعالی رنج می‌برند، کاربرد دارد. در زبان انگلیسی این بیماری به عنوان ADHD شناخته می‌شود که در واقع از حروف اول کلمات عبارت Attention Deficit-Hyperactivity Disorder تشکیل شده است. برای راحت‌تر شدن موضوع هم ما از همان عبارت رایج که بیش فعالی است استفاده خواهیم کرد.

بیش فعالی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های رشد عصبی در کودکان است. اختلالات رشد عصبی شرایطی است که نحوه عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار خواهد داد. ADHD هم فعالیت مغز را مختل خواهد کرد که در نتیجه آن رفتارها و و برخی از توانایی‌های فرد مانند توجه و تمرکز، تحمل کاری، و فعالیت‌های روزمره زندگی  مختل می‌شود. همچنین  رفتارهای تکانشی، بی‌قراری، حواس پرتی و … بروز پیدا خواهد کرد. در نتیجه ممکن است کودک بیش از حد فعال باشد. این اختلال معمولا در کودکی تشخیص داده خواهد شد و به بزرگسالی کشیده خواهد شد.

بیش فعالی یا پیش فعالی

در برخی از موارد بیش فعالی را به عنوان پیش فعالی تلفظ می‌کنند. کلمه صحیح در این مورد بیش فعالی است که کلمه بیش به زیاد از حد اشاره دارد.

علایم بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان

افراد مبتلا به ADHD یک الگوی مداوم از بی توجهی و/یا بیش فعالی-تحریک پذیری را نشان می دهند که در عملکرد یا رشد تداخل دارد. علائم نقص توجه باید حداقل 6 ماه وجود داشته باشد و برای رشد مشکل ایجاد کند. با این حال، کودکان مبتلا به ADHD فقط از این رفتارها رنج نمی برند بلکه این علائم ادامه دارد و می تواند شدید باشد و در مدرسه، خانه یا ارتباط با دوستان‌شان مشکل ایجاد کند.

علائمی که کودکان مبتلا به  ADHDممکن است بروز دهند به صورت خلاصه به شرح زیر است:

• تحرک زیادی دارند و بی قرار هستند.
• زیاد صحبت می کنند و وسط صحبت دیگران می پرند.
• اغلب توجه زیادی به جزئیات نمی کنند و با بی دقتی کارهای اشتباهی را در کار مدرسه، محل کار یا سایر فعالیت ها انجام می دهند.
• اغلب در فرآیند انتظار (این که منتظر بمانند که نوبت‌شان شود) مشکل دارند.
• اغلب در تمرکز بر روی کارها یا فعالیت‌هایی مثل بازی مشکل دارند.
• وقتی مستقیماً با آنها صحبت می شود، به نظر می رسد که گوش نمی دهند.
• اغلب دستورالعمل ها را دنبال نمی کند و نمی تواند کارهای مدرسه یا وظایف موجود در محل کار را تمام کند (تمرکز خود را از دست می دهد).
• اغلب در سازماندهی وظایف و فعالیتها مشکل دارد.
• اغلب از انجام کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی در مدت زمان طولانی (مانند کار در مدرسه یا تکالیف) دارند، اجتناب می کنند و تمایلی به انجام کارها ندارند.
• اغلب وسایی لازم برای کارها و فعالیت‌ها را گم می کنند (به عنوان مثال لوازمی مثل مداد، کتاب، ابزار، کیف پول، کلیدها، کاغذ، عینک و…).
• اغلب به راحتی حواس‌شان پرت می شود.
• اغلب در فعالیت های روزانه، انجام یک سری موارد را فراموش می کنند.
• در همراهی کردن با دیگران مشکل دارند.

هر بیماری دارای یک سری علایم و نشانه است که آن را از سایر بیماری‌ها و همچنین افرادی که اختلال ندارند جدا خواهد کرد. بیش فعالی به عنوان یک بیماری که از کودکی قابل تشخیص است  به مرور در عملکرد فرد اختلال ایجاد خواهد کرد. این در حالی است که به مرور زمان ممکن است علایم آن هم دستخوش تغییر و تحول شود. مهم‌ترین علایم بیش فعالی یا adhd را می‌توان در دو دسته بسیار مهم قرار داد: اولی نقص توجه و دومی بیش فعالی و تکانشگری که جزئیات هر دو را در ادامه مشاهده می‌کنید:

الف) نقص توجه

نقص توجه خود دارای تظاهر‌های متنوعی است. برای این که بتوانیم برای یک فرد تشخیص بیش فعالی بگذاریم 6 مورد از علایم زیر باید حداقل به مدت 6 ماه وجود داشته باشند. علایم باید به گونه‌ای باشد که با سن کودک ناسازگار باشد و مستقیما بر فعالیت‌های اجتماعی،‌ تحصیلی و شغلی فرد تاثیر منفی به جای بگذارد.

توجه: برای نوجوانان و بزرگسالان (افراد 17 سال به بالا) حداقل 5 مورد از علایم زیر باید وجود داشته باشد.

1- اغلب به جزئیات توجه نمی‌کند یا در کارهای مدرسه، محل کار یا در حین فعالیت‌های دیگر اشتباه ناشی از بی‌دقتی دیده می‌شود (مثلاً از روی مسائل می‌پرد، به جزئیات توجه نمی‌کند، وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهد).

2- اغلب در حفظ توجه در کارها یا در طول بازی‌ها مشکل دارد (مثلاً در حفظ تمرکز در طول سخنرانی‌ها، گفتگوها یا خواندن طولانی مشکل دارد).

3- اغلب به نظر می‌رسد وقتی مستقیماً با او صحبت می‌شود گوش نمی‌دهد (به عنوان مثال: حتی در غیاب هرگونه عامل آشکار حواس پرتی، فکر فرد مشغول مسئله‌ای دیگر است).

4- اغلب دستورالعمل‌ها را دنبال نمی‌کند و در انجام تکالیف مدرسه، کارها یا وظایف در محل کار شکست می‌خورد (مثلاً کارها را شروع می‌کند اما به سرعت تمرکز خود را از دست می‌دهد و به راحتی حواسش پرت می‌شود).

5- اغلب در سازماندهی کارها و فعالیت‌ها مشکل دارد (ممکن است در مدیریت کارهای متوالی، مرتب کردن لوازم و وسایل، انجام کار منظم، حفظ نظم، مدیریت زمان و رعایت ضرب الاجل‌ها دارای مشکل باشد).

6- اغلب از انجام کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی مداوم دارند اجتناب می‌کند، چنین فعالیت‌هایی را دوست ندارد و به آن‌ها تمایلی نشان نمی‌دهد. (به عنوان مثال در کودکان انجام تکالیف مدرسه یا مشق شب و در نوجوانان بزرگ‌تر و بزرگسالان، تهیه گزارش، تکمیل فرم‌ها و بررسی مقالات طولانی بسیار سخت و طاقت فرسا خواهد بود).

7- اغلب چیزهایی را که برای انجام وظایف یا فعالیت‌ها ضروری هستند، از دست می‌دهد (مانند وسایل مدرسه، مداد، کتاب، کیف پول، کلید، دفتر تکالیف، عینک، تلفن همراه).

8- اغلب به راحتی توسط محرک‌های خارجی دچار حواس پرتی می‌شود (برای نوجوانان و بزرگسالان، ممکن است شامل افکار نامرتبط باشد).

9- اغلب در فعالیت‌های روزانه فراموشکار است (مانند انجام کارهای خانه، انجام وظایف، در نوجوانان و بزرگسالان  پاسخگویی به تماس‌ها، پرداخت صورت حساب‌ها و قرار ملاقات‌ها تحت تاثیر قرار خواهند گرفت).

ب) بیش فعالی و تکانشگری

اگر دقت کرده باشید در ابتدای نوشته به این نکته اشاره کردیم که ADHD از دو بخش نقص توجه و بیش فعالی تشکیل شده است. بخش بیش فعالی و تکانشگری خود را به شیوه‌های مختلفی نشان می‌دهد. برای این که بتوانیم چنین تشخیصی برای فرد بگذاریم باید حداقل 6 مورد از علائم زیر حداقل به مدت 6 ماه تا حدی ادامه یابد که با سطح رشد ناسازگار است و مستقیماً بر فعالیت‌های اجتماعی و تحصیلی یا شغلی تأثیر منفی می‌گذارد:

توجه: علائم صرفاً ناشی از تظاهر رفتار مخالف، سرپیچی، خصومت یا ناتوانی در درک وظایف یا دستورالعمل‌ها نیست. برای نوجوانان و بزرگسالان (سن 17 سال و بالاتر) حداقل پنج علامت مورد نیاز است:

1- اغلب با دست‌ها یا پاها بی قراری می‌کند یا با آن‌ها  ضربه می‌زند یا روی صندلی مدام خود را تکان می‌دهد.

2- اغلب در موقعیت‌هایی که انتظار می‌رود روی صندلی بنشیند، صندلی را ترک می‌کند (مثلاً جای خود را در کلاس درس، در دفتر یا محل کار دیگر ترک می‌کند، یا در موقعیت‌هایی که نیاز به ماندن در محل دارد).

3- اغلب در موقعیت‌هایی که نامناسب است می‌دود یا از وسایل و جاهای مختلف مانند درخت بالا می‌رود. (توجه: در نوجوانان یا بزرگسالان، ممکن است به احساس بیقراری محدود شود).

4- اغلب نمی‌تواند بدون سر و صدا در بازی‌ها یا فعالیت‌های تفریحی شرکت کند.

5- اغلب در حال جنب و جوش است و انگار که یک موتور محرک دارد (مثلا نمی‌تواند برای مدت طولانی بی‌حرکت بماند در نتیجه ممکن است احساس راحتی نداشته باشد. در رستوران یا جلسات به عنوان فردی بی‌قرار یا غیر قابل تحمل شناخته شود).

6- اغلب با هیجان و صدای بلند صحبت می‌کنند.

7- غالباً قبل از تکمیل سؤال، پاسخی را به زبان می‌آورد (مثلاً جملات افراد را کامل می‌کند یا نمی‌تواند منتظر نوبت در مکالمه بماند).

8- اغلب نمی‌توانند انتظار را تحمل کنند (مثلا در هنگام انتظار در صف).

9- فعالیت‌های دیگران را قطع می‌کند و در کار دیگران دخالت می‌کند (مثلا در مکالمات یا بازی‌ها و فعالیت‌ها ممکن است بدون اجازه وسایل دیگران را استفاده کند. در نوجوانان و بزرگسالان قطع فعالیت و در دست گرفتن فعالیت‌های دیگران دیده می‌شود).

نکته 1: چندین علامت بی توجهی یا بیش فعالی- تکانشی قبل از 12 سالگی باید وجود داشته باشد.

نکته 2:  چندین علامت بی توجهی یا بیش فعالی- تکانشی در دو یا چند موقعیت در فرد وجود داشته باشد (مثلاً در خانه، مدرسه، یا محل کار، با دوستان یا اقوام و در سایر فعالیت‌ها باید علایم بالا در فرد دیده شود).

نکته 3: شواهد واضحی وجود دارد که نشان می‌دهد علائم با عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی تداخل  دارد یا کیفیت آن را کاهش می‌دهد. در واقع فعالیت‌های فرد را مختل می‌نماید.

نکته 4: علائم به طور انحصاری در طول دوره اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات روان پریشی بروز نمی‌کنند و با اختلال روانی دیگر (مانند اختلال خلقی، اختلال اضطراب، اختلال تجزیه‌ای، اختلال شخصیت، مسمومیت با مواد یا اوتیسم) بهتر توضیح داده نمی‌شوند.

بیش فعالی یا adhd برای درمان به محیطی مناسب در کنار درمانگران ماهر نیاز دارد. این همان چیزی است که ما در کلینیک توانبخشی ایران به دنبال تحقق آن هستیم. برای دریافت مشاوره و نوبت می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید:

02188242410

تفاوت علایم بیش فعالی در بزرگسالان و کودکان

بیش فعالی یا ADHD بیماری است که هم در کودکان و هم در بزرگسالان خود را نشان خواهد داد. بنابراین لازم است که تفاوت علایم این بیماری در سنین مختلف را بدانیم. در نظر داشته باشید که بیماری علایم مشخصی دارد و شامل مواردی است که در بالا به آن اشاره شد. فقط دو فرق در نحوه تشخیص وجود دارد: اولا اینکه در کودکان از 9 علامت بخش الف یا ب باید 6 علامت وجود داشته باشد اما در بزرگسالان 5 علامت برای تشخیص گذاری کافی است. ثانیا در بزرگسالی ممکن است برخی از علایم تظاهرات دیگری داشته باشد. برای نمونه در کودکی فرد نمی‌تواند روی یک کار متمرکز شود. همین مشکل در بزرگسالی خود را به صورت از این شاخه به آن شاخه پریدن و تغییر مداوم شغل خود را نشان خواهد داد.

توجه داشته باشید که جنب و جوش‌های و فعالیت‌های کودکان در سنین مختلف با این اختلال نباید اشتباه گرفته شود. تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان در برخی از موارد کم است و مرز باریکی بین آن‌ها وجود دارد. بنابراین نباید با دیدن تعدادی از علایم روی کودک برچسب بزنید. بلکه لازم است در صورت مشاهده علایم نگران کننده به روانپزشک مراجعه کنید.

انواع بیش فعالی

اگر بخواهیم بیش فعالی را دسته‌بندی کنیم تا انواع آن مشخص شود احتمالا دو راه برای این کار پیش رو خواهیم داشت. در حالت اول بر اساس علایم بیماری آن را دسته‌بندی خواهیم کرد و در حالت دوم سراغ شدت بیماری خواهیم رفت:

1- انواع بیش فعالی بر اساس نوع علایم

در بخش قبل مشاهده کردید که علایم ADHD در دو قالب نقص توجه و بیش فعالی تکانشگری خود را نشان خواهد داد. بنابراین بر اساس علایم بیماری می‌توان حالت‌های زیر را متصور بود:

1. نقص توجه (ADD)

تا قبل از سال 1994 اختلال نقص توجه یا attention-deficit disorder به عنوان یک بیماری جداگانه تشخیص گذاری می‌شد. اما از این سال به بعد حتی در صورتی که علایم هایپراکتیویتی هم در کودک وجود نداشته باشد، باز هم تحت عنوان بیش فعالی شناخته می‌شود. اختلال نقص توجه در حالتی به وجود می‌آید که علایم گفته شده در بخش الف وجود دارد اما علایم هایپر اکتیویتی در 6 ماه گذشته دیده نشده است.

1. بیش فعالی-تکانشگری

چنانچه علایم گفته شده در بخش ب وجود داشته باشد اما از علایم بخش الف در 6 ماه گذشته خبری نباشد، می‌توان گفت که حالت بیش فعالی- تکانشگری بیماری وجود دارد. در این حالت فرد بیشتر پر جمب و جوش به مظر می‌رسد و معمولا می‌تواند فعالیت‌ها را تکمیل نماید.

1. بیش فعالی مخلوط

در حالتی که هم علایم بخش ‌الف و هم علایم بخش ب در 6 ماه گذشته وجود داشته باشد، با نوع مخلوط این بیماری روبرو هستیم. در این حالت فرد هم در انجام فعالیت‌ها و حفظ توجه و تمرکز مشکل دارد و هم پر جنب و جوش به نظر می‌رسد.

نکته: در تشخیص‌های جدید بیش فعالی به عنوان یک تشخیص مطرح می‌شود و در نتیجه چنین دسته‌بندی کمتر دیده می‌شود و استفاده از آن بسیار رایج نیست.

انواع adhd بر اساس شدت

این بیماری بر اساس میزان شدت علایم به سه دسته تقسیم خواهد شد:

1. خفیف

در حالت خفیف این بیماری حداقل علایم مورد نیاز برای تشخیص گذاری وجود دارد. به صورتی که اگر یک یا دو علامت را حذف کنیم احتمال دیگر نمی‌توان به آن بیش فعالی اطلاق کرد. از طرفی دیگر این بیماری کمترین اختلال را در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی برای فرد ایجاد خواهد کرد. این افراد معمولا فعالیت‌های خود را به راحتی و بدون نیاز به دیگران انجام خواهند داد.

1. متوسط

در حالتی که وجود علایم در فرد مشهود است اما با کمی حمایت یا به کمک یک سری تکنیک و تمرین فرد می‌تواند فعالیت‌های زندگی خود را انجام دهد، می‌توان گفت که اختلال بیش فعالی متوسط وجود دارد. در حالت متوسط برخی از عملکردها دچار اختلال خواهد شد و در صورتی که درمان صورت نگیرد، ممکن است مشکلات جبران ناپذیری برای فرد به وجود بیاید.

1. شدید

در حالتی که بیماری شدید می‌شود بسیاری از علایمی که در بالا به آن‌ها اشاره شد در فرد دیده می‌شود. یا چندین علامت که تظاهر شدیدی دارند عملکرد  فرد را مختل خواهند کرد. در نظر داشته باشید که در صورت عدم دریافت درمان مناسب و به وقت، ممکن است بیماری به حدی فعالیت‌های فرد را مختل نماید که فرد نتواند در اجتماع مشارکت داشته باشد.

علت بیش فعالی در کودکان

دانشمندان در تلاش برای یافتن راه هایی برای مدیریت و کاهش ابتلا به ADHD  هستند. تحقیقات فعلی نشان می دهد که ژنتیک و سابقه خانوداگی نقش مهمی ایفا می کند.

علاوه بر ژنتیک، سایر دلایل و عوامل خطر محیطی عبارتند از:

• آسیب مغزی
• قرار گرفتن در معرض خطرات محیطی (به عنوان مثال ، سرب) در دوران بارداری یا در سنین جوانی
• مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری
• زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد

تحقیقات در مورد این که ADHD  ناشی از خوردن بیش از حد قند، تماشای بیش از حد تلویزیون، والدین یا عوامل اجتماعی مانند فقر و… است، هنوز ثابت نشده است . البته بسیاری از این موارد ممکن است در بدتر شدن علائم تاثیر داشته باشد اما شواهد به اندازه کافی قوی نیست تا نتیجه بگیرد که آن‌ها دلایل اصلی ADHD هستند.

بیش فعالی یا همان adhd به عنوان یک بیماری حدود 5 درصد کودکان را درگیر خواهد کرد. شیوع بالا یکی از دلایلی است که شناخت دلیل آن را برای ما ضروری می‌سازد. علل بیش فعالی را می‌توان در موارد زیر جستجو کرد:

1- عوامل محیطی

اکثر بیماری‌های رشد عصبی ممکن است ردی از عوامل محیطی در ایجاد آن‌ها دیده شود. وزن پایین هنگام تولد (کمتر از 1500 گرم) می‌تواند احتمال ابتلا به بیش فعالی را 2 تا 3 برابر افزایش دهد. در نظر داشته باشید که بیشتر کودکان با وزن پایین به چنین اختلالی دچار نخواهند شد.

یکی دیگر از این عوامل محیطی رفتارهای و غذایی مادر در حین بارداری است. مصرف سیگار، مشروبات الکلی و قرار گرفتن در معرض نوروتوکسین‌های مختلف مانند سرب ممکن است ابتلا به adhd را افزایش دهد.

سابقه کودک آزاری، بی‌توجهی خانواده به کودک، فرزند خواندگی و همچنین شرایط فرهنگی ممکن باعث بروز رفتارهایی در فرد شود که در نهایت به اختلال بیش فعالی منجر شود.

2- ژنتیک

مانند بسیاری دیگر از بیماری‌ها، ژنتیک اینجا هم تاثیر خود را به جای می‌گذارد. کسانی که یکی از بستگان درجه یک آن‌ها به این بیماری دچار شده باشد به احتمال زیاد علایم مشابهی با وی خواهد داشت. در حالی که ارتباط برخی از ژن‌ها با بروز بیش فعالی ثابت شده است، اما عامل ضروری نیستند.

اختلالات بینایی و شنوایی، ناهنجاری‌های متابولیک، اختلالات خواب، صرع عواملی هستند که می‌توانند بروز adhd را افزایش دهند.

3- عوامل فرهنگی

به نظر می‌رسد تفاوت در میزان شیوع ADHD در مناطق مختلف عمدتاً تحت تاثیر شیوه‌های مختلف تشخیصی و روش‌های ارزیابی قرار دارد. میزان شیوع این بیماری در ایالات متحده در جمعیت آفریقایی و آمریکایی کمتر از جمعیت قفقازی است. همچنین در نظر داشته باشید که نحوه تربیت کودکان در فرهنگ‌های مختلف، متفاوت است که می‌تواند رفتارها و نشانه‌های این اختلال را بیشتر کند یا آن‌ها را کاهش دهد.

تشخیص بیش فعالی

تشخیص ADHD در کودکان و نوجوانان

تشخیص ADHD در کودکان بستگی به مجموعه ای از معیارهای دقیق دارد. برای تشخیص ADHD ، فرزند شما باید 6 یا بیشتر علائم بی توجه بودن یا 6 یا بیشتر علائم بیش فعالی و تحریک پذیری داشته باشد.

• حداقل 6 ماه به طور مداوم علائم را نشان می دهد.
• قبل از 12 سالگی شروع به نشان دادن علائم می کند.
• حداقل در 2 موقعیت مختلف علائم را نشان می دهد به عنوان مثال به عنوان مثال از علائم بیان شده چندین مورد را داشته باشد و نه تنها در خانه بلکه در مدرسه یا سایر محیط‌ها یا موقعیت‌ها بروز دهد. علائمی که زندگی آن‌ها را در سطح اجتماعی ، دانشگاهی یا شغلی بسیار دشوارتر می کند.
• علائمی را بروز می دهد که در فرآیند رشد طبیعی نیستند.

هیچ آزمایشی برای تشخیص ADHD وجود ندارد و بسیاری از مشکلات دیگر مانند اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و انواع خاصی از ناتوانی در یادگیری می تواند با ADHD علائم مشابهی داشته باشد.

اگر نگران این هستید که آیا کودک شما ممکن است ADHD داشته باشد، اولین قدم صحبت با یک متخصص است تا دریابید که آیا این علائم متناسب با تشخیص ADHD است یا نه.

انواع متخصصین که می توان در فرآیند تشخیص به آن‌ها مراجعه کرد:

• متخصص روانپزشک کودک یا بزرگسال
• متخصص اطفال (متخصص بهداشت کودکان)
• روانشناس با آموزش و تخصص در تشخیص ADHD

تشخیص ADHD در بزرگسالان

ADHD اغلب به بزرگسالی ادامه می یابد. برای تشخیص ADHD در بزرگسالان و نوجوانان در سن 17 سال یا بالاتر ، به جای 6 مورد از علائم برای کودکان، فقط به 5 علائم برای بزرگسالان نیاز است. تشخیص ADHD در بزرگسالان قابل تأیید نیست مگر اینکه علائم از کودکی وجود داشته باشد. ممکن است متخصص بخواهد خاطرات قدیمی مدرسه خود را به یاد آورد یا با والدین، ​​معلمان یا هر کس دیگری که هنگام کودکی او را به خوبی می شناخته صحبت کند.

 علائم ممکن است در سنین بالاتر متفاوت به نظر برسد. به عنوان مثال در بزرگسالان، بیش فعالی ممکن است به عنوان بی قراری شدید ظاهر شود.

از علائم ADHD در بزرگسالان:

• عدم موفقیت در کار یا تحصیل
• داشتن رانندگی خطرناک
• مشکل در دوست یابی یا حفظ رابطه دوستی با دوستان
• مشکل در رابطه با شریک عاطفی

تست adhd در کودکان و بزرگسالان

قبل از اینکه سراغ تست بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان برویم لازم نحوه ارزیابی این بیماری را با هم مرور کنیم. ارزیابی adhd تلفیقی است از مصاحبه، مشاهده و آزمون‌های استاندارد. ممکن است درمانگر بخواهد فرد را در محیط زندگی مشاهده کند تا ارزیابی دقیق‌تری انجام دهد. مشاهده برای همه افراد در هر سنی در دسترس است. مصاحبه روش بعدی است که برای افراد بزرگسال و معمولا افراد بالای 8 سال قابل انجام است. در مواردی که خود فرد قادر به پاسخگویی نیست از مادر یا همراه کودک مصاحبه به عمل خواهد آمد.

 برای سنین مختلف تست‌های تشخیصی بیش فعالی مختلفی طراحی شده‌اند. این تست‌ها معمولا برای سنین مختلف به صورت جداگانه طراحی شده‌اند و باید خود فرد به آن‌ها پاسخ بدهد. مهم‌ترین تست‌های adhd موارد زیر هستند:

1- تست iva-2

تست تشخیصی iva-2 با تاکید بر توجه و تمرکز و توانایی‌های فرد برای به پایان رساندن فعالیت‌ها، علایم بیماری را تشخیص خواهد داد. این تست برای افراد بالای 6 سال قابل استفاده است. پس اگر به دنبال یک تست معتبر بیش فعالی بزرگسالان هستید استفاده از iva-2 پیشنهاد می‌شود. این تست به کمک رایانه انجام خواهد شد که محرک‌های به صورت دیداری و شنیداری به فرد عرضه خواهد شد و همزمان با آن باید فرد روی صفحه کلیک کند.

2- کانرز (تست تشخیصی والدین، بزرگسالان و معلمین)

تست بعدی که برای تشخیص این اختلال به کار گرفته می‌شود، کانرز نام دارد. تست کانرز دارای 3 نسخه متفاوت است. یکی از آن‌ها مخصوصا افراد بالای 18 سال است. بنابراین یکی از مهم‌ترین تست‌های بیش فعالی در افراد بزرگسال است. نسخه بعدی مختص والدین است که آن را با توجه به ویژگی‌های کودک خود پر خواهند کرد. نسخه معلمین این تست هم می‌تواند برای بررسی عملکرد فرد در مدرسه بسیار مفید باشد.

3- نرم افزار rehacom

 نرم افزار rehacom بیشتر از آنکه یک تست تشخیصی باشد یک نرم افزار کامپیوتری برای توانبخشی شناختی است. بخش اولیه این نرم افزار یک ارزیابی دارد که میزان توجه و تمرکز و عملکردهای اجرایی فرد را مورد سنجش قرار خواهد داد. سپس به کمک نتیجه به دست آمده می‌توان برنامه درمانی مناسب را طراحی کرده و به کمک خود نرم افزار اجرایی کرد.

4- سایر تست‌های تشخیصی

تعداد این تست‌ها به قدری زیاد است که در بحث در مورد آن‌ها ممکن است به جای راهنمایی کردن فرد، وی را بیشتر سردرگم کند. به همین دلیل به اشاره به آن‌ها اکتفا می‌کنیم. تست‌های qeeg، cpt و tova مهم‌ترین تست‌هایی هستند که استفاده از آن‌ها به تشخیص بیش فعالی کمک خواهد کرد. فقط توجه داشته باشید که انجام این تست‌ها باید با مشورت و نظارت افراد متخصص انجام شود. چرا که در بسیاری از موارد ممکن است افراد علایم خود را بزرگنمایی کنند. برای جلوگیری از چنین حالی و این که فرد دچار استرس و اضطراب نشود لازم است که تمامی فعالیت‌ها به کمک یک درمانگر متخصص انجام شود.

درمان بیش فعالی‌ یا adhd

نهایتا رسیدیم به بخشی که برای بسیاری از خانواده‌ها اهمیت انکار نشدنی دارد.

هنگامی که کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) تشخیص داده می شود، والدین اغلب نگرانی هایی در مورد اینکه درمان مناسب برای فرزندشان کدام است، دارند. ADHD را می توان با درمان درست مدیریت کرد.

درمان بیش فعالی چند نکته مهم دارد که همه خانواده‌ها باید به آن توجه داشته باشند:

نکته 1: درمان هر چه سریع‌تر شروع شود قطعا نتایج بهتری به همراه خواهد داشت و فرد زودتر از این بیماری نجات پیدا می‌کند.

نکته 2: برخی از افراد کاملا بهبودی پیدا می‌کنند و می‌توانند روال عادی زندگی خود را پیش ببرند. اما برای برخی دیگر ممکن است تا سال‌ها ادامه داشته باشد. بنابراین باید درمان به موقع انجام شود تا به بزرگسالی کشیده نشود.

نکته 3: روش‌های درمانی در افراد مختلف دارای تنوع است و ممکن است آنچه برای یک نفر جوابگو است برای دیگر به همان خوبی پاسخ ندهد. مخصوصا در زمینه داروها لازم است حتما با مشورت روانپزشک دارو مصرف شود.

درمان‌های رایج مورد استفاده در بیش فعالی شامل موارد زیر است:

1- دارو درمانی

استفاده از دارو برای درمان بیش فعالی گزینه مناسبی است و می‌تواند نتایج بسیار مناسبی به همراه داشته باشد. به شرطی که ارزیابی دقیق از کودک به عمل آمده باشد و داروی مصرفی به دستور روانپزشک باشد نه به صورت خودسرانه. مجددا تاکید می‌کنیم که از مصرف داروهای سایر افراد به شدت خودداری کنید. داروهای مورد استفاده در این اختلال ممکن است شامل ریتالین، کنسترا، اکوازیم، دکسدرین و اتوموکستین (استراترا) باشد.

در بیشتر موارد درمان بیش فعالی ،ترکیبی از رفتار درمانی و دارو درمانی می باشد. برای کودکان پیش دبستانی (4-5 سال) با ADHD، رفتار درمانی به ویژه آموزش والدین، ​​به عنوان اولین خط درمان قبل از مصرف دارو توصیه می شود. این که کدام روش بهتر کار می کند، به کودک و خانواده بستگی دارد. برنامه درمانی خوب، نیازمند نظارت دقیق، پیگیری روند کار و پیشرفت و در صورت نیاز ایجاد تغییرات در طول مسیر درمان هستند.

داروها یک درمان دائمی برای ADHD نیستند اما ممکن است به افراد دارای ADHD کمک کند بهتر متمرکز شوند، کمتر بی قرار باشند، احساس آرامش کنند و مهارت های جدیدی را یاد بگیرید.

2- روانشناسی

روش درمانی بعدی که می‌تواند به بهبود کودکان بیش فعال کمک کند، روانشناسی است. در روانشناسی به کمک تکنیک‌های درمانی مختلف مانند: cbt، رفتار درمانی، نوروفیدبک، بازی درمانی و گروه درمانی علایم بیماری را کنترل کنند. در نظر داشته باشید که تکینیک‌های گفته شده مختص روانشناسی نیست و بسیاری از تخصص‌های دیگر از این روش‌ها استفاده خواهند کرد.

هدف روانشناسی افزایش توجه و تمرکز فرد و بهبود تحمل کاری وی است. در همین راستا ممکن است سبک زندگی فرد را تغییر دهند.

رفتاردرمانی یکی از شیوه های مورد استفاده در روانشناسی است ،اهداف رفتار درمانی یادگیری یا تقویت رفتارهای مثبت و از بین بردن رفتارهای ناخواسته یا نامناسب است. رفتار درمانی برای ADHD شامل:

• آموزش والدین در مدیریت رفتار
• رفتار درمانی با کودکان
• مداخلات رفتاری در کلاس با کمک مربی
• این رویکردها همچنین می توانند با هم استفاده شوند

3- کاردرمانی ذهنی

کاردرمانی در adhd به دنبال این است که با تقویت مهارت‌های فرد، وی را به یک فرد مستقل تبدیل کند. رویکرد کاردرمانی ذهنی در بیشتر موارد روی انجام تمرینات درکی حرکتی و یکپارچگی حسی متمرکز است. تمرینات درکی حرکتی باعث می‌شود که درک و شناخت فرد افزایش پیدا کند و در نتیجه کنترل وی روی حرکات، حالات و رفتار افزایش پیدا می‌کند. از طرفی دیگر یکپارچگی حسی کمک خواهد کرد که فرد بهتر با محیط ارتباط برقرار کند. در نظر داشته باشید که تکینیک‌هایی مانند بازی درمانی، رفتار درمانی و … هم در کاردرمانی کودکان بیش فعال دیده می‌شود.

کاردرمانگران رویکردهایی را برای کمک به مدیریت زندگی در روزمره به کار می گیرند:

• استراتژی های آموزش خواب، برای کاهش فعالیت شبانه و بیدار شدن
• پردازش حسی، رویکردهای پردازش حسی برای کودکان مبتلا به ADHD بسیار مناسب و مهم است چرا که به کودکان برای حفظ توجه و تمرکز به مدت طولانی کمک می کنند
• داستان های اجتماعی، در داستان وظایف را به فعالیت های کوچک و قابل دستیابی می شکنند تا کودک متمرکز شود و برای مستقل شدن تلاش کند.
• روال، ایده هایی برای ارائه روال و ساختار برای مدیریت زندگی روزمره و مقابله با تغییرات ایجاد شده در روال ها، ارائه می دهند.
• مهارت های بدنی، برای ایجاد قدرت و هماهنگی، کودک را قادر می سازد تا در فعالیت هایی با همسالان خود شرکت کند.
• آموزش به کارکنان یا مربی مهد کودک – در مورد نحوه کمک به کودک ADHD در برنامه درسی.

4- گفتاردرمانی

گفتاردرمانی هم می‌تواند به درمان کودکان درگیر با اختلال نقص توجه- بیش فعالی کمک کند. گفتاردرمانی سعی می‌کند اجزای مورد نیاز برای حرف زدن و برقراری ارتباط را کنار هم قرار دهد تا فرد بتواند حضور فعالی در جامعه داشته باشد. یکی از اصلی‌ترین ارکان برقراری ارتباط توجه و تمرکز کافی است. همچنین برای  برقراری ارتباط با دیگران فرد باید اصول صحیح حرف زدن را بلد باشد. همه این موارد، نقص‌هایی هستند که توسط گفتاردرمانگران مورد درمان قرار خواهند گرفت.

 برای افراد مبتلا به ADHD که مشکلات گفتاری، زبانی و ارتباطی دارند بسیار مفید است. با بهبود و حمایت از ارتباطات فردی در پیشرفت تحصیلی و مهارت های اجتماعی کمک کننده خواهد بود. گفتاردرمان یک ارزیابی اولیه را انجام می دهد که نوع و شدت مشکلاتی را که فرد در گفتار ، زبان و ارتباط خود تجربه می کند شناسایی کند. پس از ارزیابی اولیه و بحث و گفتگو با فرد و والدین / مراقبان آن ها ، گفتاردرمان یک برنامه درمانی فردی را اجرا می کند که متناسب با نیازها و توانایی های خاص فرد با ADHD باشد.

توجه به این نکته دارای اهمیت است که گفتاردرمانی، کاردرمانی و روانشناسی دارای یک سری همپوشانی با هم هستند. برای نمونه همه آن‌ها از روش بازی درمانی کمک خواهند گرفت. بنابراین در هنگام مراجعه برای درمان این مسئله را در نظر داشته باشید تا دچار سردرگمی نشوید.

درمان ADHD در بزرگسالان

• دارو درمانی
• مشاوره یا روان درمانی

مشاوره برای ADHD بزرگسالان به طور کلی شامل مشاوره روانشناختی (روان درمانی)، آموزش در مورد اختلال و مهارت های یادگیری برای کمک به بهبود کیفیت زندگی است.

روان درمانی ممکن است به شما کمک کند:

• مدیریت زمان و مهارت های خود تنظیمی را بهبود بخشید.
• بیاموزید که چگونه رفتار تحریک آمیز خود را کاهش دهید.
• مهارت های حل مسئله را توسعه دهید.
• کمک می کند با شکست های دانشگاهی، کاری یا اجتماعی مقابله کنید.
• عزت نفس خود را بهبود بخشید.
• روش هایی را برای بهبود روابط با خانواده، همکاران و دوستان بیاموزید
• استراتژی هایی را برای کنترل خلق و خوی خود یاد بگیرید.

کودکان بیش فعال چه توانایی‌هایی دارند؟

هر وقت صحبت از یک اختلال به میان می‌آید همه به مشکلات و علایم آن فکر می‌کنند. برخی از اختلالات در کنار عوارض ناخوشایند خود، توانایی‌های خاصی را هم به دنبال دارند. برای نمونه کودکان بیش فعال معمولا انرژی بسیار بالایی دارند و در صورتی که این انرژی در مسیر درست قرار بگیرد، می‌تواند موفقیت‌های چشمگیری برای آن‌ها به دنبال داشته باشد. ویژگی‌های مثبت اختلال بیش فعالی بسیار زیاد است و از حوصله این متن خارج. به همین دلیل می‌توانید مقاله ما در این مورد را مطالعه بفرمایید.

در نهایت لازم است اشاره کنیم که adhd یک اختلال قابل درمان است و ممکن است در برخی از موارد حتی بدون درمان هم برای زندگی فرد مشکل به وجود نیاید. اما در موارد بسیار شدید می‌تواند زندگی فردی و اجتماعی شخص را نابود کند. در هر صورت شروع سریع درمان بسیار حائز اهمیت است.

امیدواریم از این نوشته مرکز جامع توانبخشی ایران اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار داده باشد.