آیا مغز می تواند خود را ترمیم کند؟ آشنایی با مفهوم نوروپلاستیسیته پس از آسیب های مغزی
- توضیحات
آیا مغز تونایی ترمیم خود را پس از آسیب های تروماتیک مغزی خواهد داشت؟
نجات یافته گان از آسیب های مغزی و خانواده های آنها، ممکن است این سوال را داشته باشند که آیا مغز توانایی ترمیم خود را پس از آسیب های مغزی دارد؟
پاسخ این سوال این است: بله
مغز انسان خاصیت انعطاف پذیری بسیار بالایی داشته و توانایی ترمیم خود را از طریق فرآیندی به نام خاصیت نوروپلاستیسیته دارد. پدیده نوروپلاستیسیته، دلیل اصلی بهبودهای شگفت انگیز بسیاری از بازماندگان آسیب های تروماتیک مغزی می باشد
افزایش بهبودی بیمار از طریق پدیده نوروپلاستیسیته پس از آسیب های مغزی
تا چندین دهه، دانشمندان بر این باور بودند که مغز انسان یک "ارگان تجدید ناپذیر" با تعداد محدودی سلول مغزی می باشد که با بالا رفتن سن انسان، این سلول های مغزی از بین می روند با این حال، امروزه از طریق پیشرفت‌های علم نوروبیولوژی، می‌دانیم که این موضوع درست نیست. در واقع، دانشمندان دقیقاً عکس این موضوع را کشف کرده اند: مغز انسان در تمام طول زندگی انسان زنده بوده و می تواند دوباره خود را بازیابی کند
مغز شما دائماً بر اساس تجربیات و عملکردهای متفاوت شما شکل می گیرد. ممکن است مسیرهای متفاوت و جدیدی در مغز شکل بگیرد؛ در حالی که ممکن است برخی مسیرهای دیگر نیز در آن غیر فعال شوند. این موضوع به این دلیل است که نورون‌ها (یا سلول های مغزی) برای رساندن این پیام‌ها به مسیرها و اتصالاتی متکی هستند که این مسیرها و اتصالات مسئول عملکردهای بدن انسان می باشند. هنگامی که مغز انسان دچار آسیب دیده گی شود، مانند سکته مغزی و یا آسیب های تروماتیک مغزی، بسیاری از این مسیرها آسیب دیده و ارتباطات مغزی را دچار اختلال خواهند کرد. بنابراین، بدون داشتن ارتباط درست، مغز و بدن نمی توانند به درستی فعالیت کنند و در نتیجه انجام فعالیت های روزانه برای بازماندگان آسیب های مغزی چالش برانگیز خواهد شد
خوشبختانه، با کمک پدیده نوروپلاستیسیته، می‌توان ارتباطات بین نورون‌ها را دوباره برقرار کرده و عملکردهای مناسب را نیز دوباره به دست آورد
بنابراین سوال این است: آیا مغز می تواند خود را پس از بروز آسیب های مغزی ترمیم کند؟
جواب این سوال این است: بله، کاملاً و با کمک خاصیت نوروپلاستیسیته
وجود خاصیت نوروپلاستیسیته به مغز این امکان را می دهد که مسیرهای جدیدی را ایجاد کرده و مسیرهای موجود را نیز تقویت کند. خاصیت نوروپلاستیسیته، بخش های سالم مغز را قادر می سازد تا عملکردهای بخش های آسیب دیده مغز را جبران کند
می توانید عملکرد خاصیت نوروپلاستیسیته را اینگونه تصور کنید
هنگامی که یک خیابان یا ورودی بزرگراه در طول رفت و آمد روزانه شما مسدود شده است، ممکن است جی پی اس یک مسیر جایگزین را برای شما پیشنهاد کند. ممکن است این مسیر جایگزین برای شما نا آشنا بوده و طی کردن آن بیشتر طول بکشد، اما همچنان شما را به مقصد می رساند. همین مفهوم را می توان در مورد خاصیت نوروپلاستیسیته نیز به کار برد
برای آشنایی دقیق با مفهموم نوروپلاستیسیته از مطلب زیر دیدن فرمایید
پدیده نوروپلاستی و فلج مغزی: همیشه امید هست
از مهارت های خود استفاده کن یا آنها را از دست بده: اهمیت تکرار برای تقویت خاصیت نوروپلاستیسیته
اکنون، ممکن است این سوال را داشته باشید که چگونه می توان خاصیت نوروپلاستیسیته را پس از آسیب های مغزی فعال کرد. بهترین روش برای فعال کردن خاصیت نوروپلاستیسیته از طریق تکرار زیاد تمرینات می باشد. هر چه بیشتر یک فعالیت خاص را تمرین کنید، ارتباطات عصبی در مغز شما قوی تر خواهند شد
همانطور که عنوان شد، مغز با تجربیات سازگار می شود بنابراین، هنگامی که مغز به صورت مکرر با یک تجربه و یا فعالیت خاص مواجه می شود، مسیرهای مرتبط با آن تجربه و فعالیت در مغز تقویت خواهند شد
مداخلات درمانی و توانبخشی مناسب و زودهنگام، موثرترین روش در مدیریت و بهبود مشکلات ایجاد شده از آسیب های مغزی می باشند. تیم تخصصی کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی مرکز جامع توانبخشی ایران با بیش از دو دهه تجربه در توانبخشی موثر آسیب های مغزی و با استفاده از جدیدترین تکنیک های درمانی و با کمک بهترین درمانگران در دو شعبه فعال، آماده ارائه خدمات به شما عزیزان می باشد.
جهات مشاوره و تعیین وقت با ما همراه شوید:
به عنوان مثال، برای بهبود توانایی بیمار در راه رفتن، می بایست راه رفتن در محیط های امن با او تمرین شود. همچنین، ورزش‌ها و تمرینات مختلفی برای تقویت عضلات پا و تعادل وجود دارند که می‌توان برای تقویت بدن و کمک به تحرک بیمار انجام داد. انجام تمرینات منظم برای بهبود مهارت های آسیب دیده پس از آسیب های مغزی و برای جلوگیری از دست دادن عملکرد بسیار اهمیت دارد. مثلا، چنانچه دست غالب بیمار دچار آسیب شده باشد، ممکن است بیمار وسوسه شده و ترجیح دهد که به جای آن از دست غیر غالب خود استفاده کند، خصوصا در هنگام صرف غذا
بنابراین، در صورت انجام این کار، حرکت در دست غالب بیمار می تواند به طور بالقوه به دلیل عدم استفاده کاهش یابد. برای جلوگیری از این حالت، بیمار می بایست سعی کند تا حد الامکان از دست غالب خود استفاده کند. بنابراین، اینجا عبارت محبوب "از مهارت خود استفاده کن یا آن را از دست بده" مفهوم خود را نشان می دهد
نحوه تغییرات خاصیت نوروپلاستیسیته در طول دوران بهبودی از آسیب های مغزی
در چند ماه اول پس از ایجاد آسیب مغزی، مغز وارد پروسه انعطاف پذیری شدیدی خواهد شد. در این حالت، مغز خود به خود شروع به ترمیم خود کرده و فرد نجات یافته از آسیب مغزی اغلب پیشرفت سریعی را تجربه خواهد کرد. همچنین ممکن است روش های درمانی نیز در این زمان تاثیر بسیار چشمگیری در روند پیشرفت و بهبوی بیمار داشته باشند
در نظر داشته باشید که اگرچه این دوران، زمان بسیار مهمی برای درمان می باشد، اما می تواند نگران کننده نیز باشد برخی ممکن است این سوال را داشته باشند که آیا بهبودی پس از چند ماه اول پس از آسیب مغزی نیز هنوز امکان پذیر است؟
در نظر داشته باشید که خاصیت نوروپلاستیسیته لزوماً پس از این زمان که به اوج خود رسیده متوقف نخواهد شد، ولی روند پیشرفت آن می تواند کندتر شود. در طی این دوران، ممکن است احساس کنید که روند بهبودی بیمار متوقف شده است. درمانگران از این زمان ها به عنوان "وضعیت ثابت " یاد کرده و آن را بخشی از فرآیند درمان بهبودی پس از آسیب های تروماتیک مغزی در نظرمی گیرند
چنانچه حس کردید که روند بهبودی بیمار شما متوقف شده است، ناامید نشوید. در حالی که ممکن است پیشرفت و روند بهبودی بیمار به همان سرعتی که در ابتدای بهبودی بوده نباشد، ولی خاصیت نوروپلاستیسیته هنوز هم پس از این مرحله اولیه وجود دارد
آنچه اهمیت دارد این است که درمان های توانبخشی را برای بیمار ادامه دهید؛ زیرا روند سازگاری و بهبود بیمار می‌تواند مسیر طولانی داشته باشد، حتی اگر نتایج بهبودی به اندازه قبل نباشد، ولی تکرار تمرینات بسیار اهمیت دارد تا مغز بیمار بتواند به بهبود و پیشرفت خود ادامه دهد
آیا کودکان نیز می توانند از آسیب های مغزی بهبود یابند؟ در مسیر بهبودی آنها چه مسایلی را باید انتظار داشت؟ برای آگاهی بیشتر از مطلب زیر دیدن نمایید
ضربه مغزی در کودکان ( درصد بهبودی، روند درمان )
بهبود آسیب مغزی و بازیابی عملکردها با استفاده از خاصیت نوروپلاستیسیته
همواره به یاد داشته باشید که چه آسیب تروماتیک مغزی بیمار خفیف و چه شدید باشد، امید به بازیابی و بهبود عملکردهای آسیب دیده با کمک خاصیت نوروپلاستیسیته وجود دارد
بهترین روش برای تقویت نوروپلاستیسیته از طریق تکرار تمرینات می باشد
پس از آسیب مغزی، اغلب بسیاری از مسیرهای عصبی آسیب دیده و عملکردهایی را که ما به صورت روزمره انجام می دهیم، مختل خواهند شد ولی با انجام تمرینات مداوم، می توان حتی پس از مراحل اولیه نیز، پیشرفت های باورنکردنی در بهبود بیمار ایجاد کرد
پس از آسیب های مغزی، وجود خاصیت نوروپلاستیسیته نه تنها برای پیشرفت و بهبودی بیمار ضروری می باشد، بلکه برای داشتن یک زندگی سازنده و مستقل نیز ضروری خواهد بود
ترجمه توسط تیم پژوهشی کاردرمانی جسمی مرکز جامع توانبخشی ایران