کاردرمانی بعد از جراحی تعویض مفصل بخشی از برنامه توانبخشی این افراد است که به آن‌ها کمک خواهد کرد توانایی‌های قبلی خود را بازیابی کنند. مخصوصا در دوره ریکاوری به آن‌ها کمک می‌کند که با استفاده از روش‌های جایگزین و تجهیزات کمکی بتوانند تا حد ممکن فعالیت‌های روزمره خود را به تنهایی انجام دهند.

به گونه‌ای که بعد از مدتی به سطح قبلی برگشته و بتواند به صورت کامل فعالیت‌های خود را انجام دهد. جراحی تعویض مفصل اگرچه می‌تواند بسیاری از توانایی‌ها را برای افراد بازگرداند. اما بازه زمانی پس از جراحی بسیار مهم است و باید فرد یک سری نکات را رعایت کند تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود. در این راه کاردرمانگران با توجه به تجربه و تخصص خود می‌توانند نقش تعیین کننده‌ای ایفا کنند. در ادامه این نوشته مرکز جامع توانبخشی ایران به بررسی جنبه‌های مختلف کاردرمانی بعد از جراحی تعویض مفصل می‌پردازیم. اما قبل از آن لازم است که با تعویض مفصل کمی بیشتر آشنا شویم.

جراحی تعویض مفصل چیست؟

جراحی تعویض مفصل که به آن آرتروپلاستی (arthroplasty) هم می‌گویند فرایندی است که طی آن جراح ارتوپد مفصل آسیب دیده یا بخشی از آن را برداشته و با اجزای مصنوعی جایگزین خواهد کرد. مفصل محل اتصال دو یا چند استخوان است که انجام دادن حرکات را برای ما امکان پذیر می‌کنند. در صورتی که این مفاصل دچار اشکال شوند به گونه‌ای که استفاده از آن‌ها دیگر امکان پذیر نباشد، متخصص ارتوپدی جراحی تعویض مفصل را برای فرد توصیه خواهد کرد. در این فرایند استخوان و غضروف آسیب دیده خارج شده و با یک پروتز جایگزین خواهد شد. تعویض مفصل می‌تواند باعث کاهش درد شده و به حرکت بهتر و احساس بهتر شما کمک کند.

جراحی تعویض مفصل را به طور کلی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

تعویض مفصل کامل: در این حالت مفصل فرد به همراه بخش‌هایی از استخوان‌های دو طرف مفصل با یک مفصل مصنوعی جایگزین خواهد شد. جراحی تعویض مفصل کامل در مواردی که هر دو طرف مفصل آسیب دیده باشند کاربرد خواهد داشت. 

تعویض مفصل ناکامل: در برخی موارد ممکن است بخش‌های کوچکی از مفصل دچار آسیب شده باشد. به همین دلیل نیاز نیست به صورت کامل مفصل را جایگزین کنند. در این حالت که معمولا یک طرف مفصل آسیب دیده است، همان بخش‌های آسیب دیده را تعویض می‌کنند. برای نمونه ممکن است در اثر یک حادثه سر استخوان بازو خرد شود، به گونه‌ای قابل بازسازی نباشد. در این حالت جراح ارتوپد فقط سر استخوان را جایگزین خواهد کرد. 

کلینیک کاردرمانی ایران با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات درمانی و با تکیه بر دانش تخصصی تیم درمانی خود در تلاش است تا بهترین روش‌های کاردرمانی بعد از تعویض مفصل را در اختیار مراجعان گرامی خود قرار دهد. برای دریافت مشاوره رایگان می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین جهت دریافت آنلاین نوبت می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید:

02188242410

نوبت   اینترنتی

جراحی تعویض مفصل برای کدام مفاصل قابل انجام است؟

به طور کلی جراحی تعویض مفصل برای مفاصل بزرگ بیشتر به کار گرفته خواهد شد. مفصل‌هایی مانند زانو، لگن و شانه بیشترین سهم از این جراحی را به خود اختصاص می‌دهند. با این وجود جراحی تعویض مفصل در آرنج، مچ دست، مچ پا و حتی انگشتان هم قابل انجام است. در ایالات متحده آمریکا سالانه حدود 850 هزار جراحی تعویض مفصل زانو و  450 هزار تعویض مفصل لگن انجام می‌شود. 

دلایل تعویض مفصل

دلایل مختلفی وجود دارند که باعث آسیب به مفصل خواهند شد به طوری که نیاز به تعویض آن داشته باشد. مهم‌ترین دلیل آرتروز است. آرتروز باعث ساییدگی مفصل خواهد شد که درد، سفتی و تورم شود. از طرفی دیگر برخی از آسیب‌های ناشی از ضربه می‌تواند مفصل را تخریب کند. برای نمونه در یک تصادف ممکن است مفصل آرنج فرد به گونه‌ای آسیب ببیند که نیاز به تعویض مفصل داشته باشد. علاوه بر آن بالا رفتن سن باعث ساییدگی مفصل خواهد شد به گونه‌ای که انجام دادن حرکات برای فرد با درد زیادی همراه است. برخی بیماری‌ها و آسیب‌های داخل مفصل می‌توانند جریان خون را محدود کنند و باعث ایجاد مشکل در استخوان‌ها شوند. 

مطلب مشابه: کاردرمانی در آسیب های تاندونی

عوارض جراحی تعویض مفصل 

در فرایند تعویض مفصل، مفصل فرد باز خواهد شد. همین موضوع عوارض و مشکلاتی را برای فرد به دنبال خواهد داشت که اگر مراقبت‌های بعد از عمل به درستی اجرا نشود، ممکن است آسیب جدی‌تر و بیشتری به همراه داشته باشد. اولین چیزی که ممکن است مشکل ساز شود، امکان دررفتگی مفصل تعویض شده می‌باشد. از طرفی دیگر فرد در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی دچار اختلال خواهد شد. برای نمونه کسی که تعویض مفصل زانو یا لگن انجام داده است در بالا و پایین رفتن از پله‌ها دچار اختلال خواهد شد. یا کسی که که مفصل شانه خود را عوض کرده است احتمالا در پوشیدن لباس یا حمام کردن دچار اختلال خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت این امکان وجود دارد که فرد نتواند برای مدتی به صورت موثر از مفصلی که تعویض شده است به راحتی استفاده کند. در نتیجه در انجام بسیاری از فعالیت‌ها به کمک نیاز خواهد داشت. 

کاردرمانی پس از جراحی تعویض مفصل 

جراحی تعویض مفصل علی رغم مزایای قابل توجه در کاهش درد و ارتقاء کیفیت زندگی، تنها گام نخست در مسیر بهبودی به شمار می‌رود. یک مفصل مصنوعی هرچند با بالاترین کیفیت ساخته شده باشد جایگزینی کامل برای مفصل طبیعی نیست. بدن انسان سیستمی پیچیده و هماهنگ است که در آن مفاصل نقش کلیدی در حرکت ایفا می‌کنند. جراحی تعویض مفصل به ناچار منجر به تغییراتی در الگوهای حرکتی فرد می‌شود. زندگی با این تغییرات می‌تواند سخت و طاقت فرسا باشد. اما اگر راه و روش استفاده صحیح از آن را یاد بگیرید سختی‌های آن کمتر خواهد شد. در این مرحله کاردرمانی به فرد کمک می‌کند که شرایط جدید زندگی خود را بپذیرد. 

کاردرمانگر متخصصی است که با ارزیابی دقیق وضعیت بیمار برنامه‌ای درمانی منحصر به فرد برای او طراحی می‌کند. این برنامه شامل تمریناتی برای تقویت عضلات اطراف مفصل، بهبود انعطاف پذیری و بازیابی دامنه حرکتی مفصل جراحی شده است. کاردرمانگر همچنین به بیمار آموزش می‌دهد تا با در نظر گرفتن محدودیت‌های ناشی از جراحی، به بهترین شکل ممکن از مفصل جدید خود محافظت کند و در فعالیت‌های روزانه‌اش استقلال و کارآمدی خود را بازیابد.

در واقع کاردرمانی پس از جراحی تعویض مفصل به فرد کمک می‌کند که شرایط جدید خود را بپذیرد و به بهترین شکل ممکن با آن کنار بیاید تا بتواند مهارت‌های قبلی خود را بازیابی کند. 

بیشتر بخوانید:‌ کاردرمانی روماتیسم مفصلی

اهداف کاردرمانی پس از جراحی تعویض مفصل

کاردرمانی پس از جراحی مفصل بخشی از فرایند توانبخشی فرد است تا وی بتواند در سریع‌ترین زمان ممکن به وضعیت قبلی خود بازگردد. هدف اصلی کاردرمانی در این دوره این است که به کمک روش‌های جبرانی و با استفاده از وسایل کمکی به فرد کمک کند که فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد. در واقع این فرایند موقتی بوده و پس از یک بازه زمانی فرد به زندگی قبلی خود برمی‌گردد. با این وجود اهداف زیر مهم‌ترین مواردی هستند که کاردرمانگران بعد از تعویض مفصل دنبال خواهند کرد:

1- تقویت عضلات

یکی از عوارضی که امکان آن در جراحی بعد از تعویض مفصل بالا است امکان دررفتگی مفصل می‌باشد. چرا که در زمان عمل ساختار‌های ثبات دهنده مفصل مانند رباط‌ها و تاندون‌ها ممکن است آسیب ببینند یا برای مدتی کارکرد خود را از دست بدهند. از طرفی دیگر نمی‌توان به مفصل نیروی زیادی وارد کرد و حرکت دادن آن باید با احتیاط باشد. همین موضوع باعث می‌شود که عضلات دور مفصل ضعیف شوند. در نتیجه تمرینات تقویتی هم به ثبات مفصل کمک می‌کنند و هم به بازیابی قدرت از دست رفته عضلات کمک خواهند کرد. در نظر داشته باشید که تمرینات تقویتی باید از کم شروع شده و به مرور زمان شدت آن‌ها افزایش پیدا کند. روند 

2- بازیابی دامنه حرکتی

پس از جراحی تعویض مفصل فرد از همان ابتدا اجازه ندارد که مفصل خود را به صورت کامل خم کند. برای نمونه در تعویض مفصل زانو فرد از ابتدا اجازه ندارد زانوی خود را به صورت کامل خم کند. بلکه با مرور زمان و به کمک کاردرمانی و فیزیوتراپی می‌تواند دامنه حرکتی قبلی را به دست بیاورد. در صورتی که زمان بازیابی بیش از حد معمول طول بکشد ممکن است فرد دیگر نتواند دامنه حرکتی قبلی را به دست بیاورد. به همین دلیل کاردرمانگران تمرینات تخصصی برای بازیابی دامنه حرکتی به فرد ارائه خواهد داد. این تمرینات نه تنها به کاهش خشکی و افزایش انعطاف‌پذیری مفصل کمک می‌کنند، بلکه زمینه ساز انجام سایر فعالیت‌های توانبخشی نیز هستند. برای نمونه بالا رفتن از پله به دامنه حرکت کامل مفصل زانو نیاز دارد که کاردرمانی تلاش می‌کند این دامنه را برای فرد فراهم کند. 

3- بازگشت به وضعیت قبل از عمل 

یکی از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی در جراحی بعد از تعویض مفصل این است که فرد را به وضعیت قبل از عمل برگرداند، البته بدون درد و عوارضی که قبلا تجربه کرده است. در واقع فرد باید بتواند به تنهایی و به صورت مستقل فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد. از آنجایی که در طی زمان توانبخشی این امکان برای فرد وجود ندارد که مفصل خود را به صورت کامل خم کند و فشار زیادی به آن وارد کند، کاردرمانی تلاش می‌کند که با طراحی فعالیت‌های جایگزین تا حد ممکن استقلال فرد را حفظ کند. برای نمونه فرد می‌تواند از تجهیزات کمکی برای انجام فعالیت‌های خود کمک بگیرد یا تکنیک‌های جبرانی را به کار بگیرد. مثلا فردی که مفصل زانوی خود را عمل کرده است نباید این مفصل را خم کند. به همین دلیل هنگام بالا رفتن از پله باید ابتدا با پای سالم بالا برود و در پایین آمدن ابتدا پای عمل کرده را پایین بگذارد. به این ترتیب نیازی به خم کردن کامل زانو نیست و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری خواهد شد. 

مراحل کاردرمانی بعد از جراحی تعویض مفصل 

جراحی تعویض مفصل یک فرآیند پیچیده و حیاتی است که نیازمند مراقبت‌های ویژه پس از عمل می‌باشد. مراحل کاردرمانی پس از جراحی تعویض مفصل به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: کاردرمانی در بیمارستان و کاردرمانی در کلینیک یا منزل. هر یک از این مراحل دارای ویژگی‌ها و اهداف خاصی است که به بهبود کامل بیمار کمک می‌کنند:

1- کاردرمانی در بیمارستان

مرحله اول کاردرمانی در بیمارستان آغاز می‌شود. این مرحله بلافاصله پس از جراحی شروع شده و هدف اصلی آن کاهش درد، تورم و پیشگیری از عوارض پس از عمل است. کاردرمانی در بیمارستان عموما 3 الی 4 روز طول می‌کشد و با ترخیص شدن فرد به اتمام می‌رسد. در واقع در این بازه زمانی کوتاه کاردرمانگران آموزش‌های اولیه را در اختیار فرد قرار خواهند داد. همچنین در مواردی که مفصل زانو یا لگن فرد تعویض شده باشد، کاردرمانگران به فرد کمک می‌کنند تا بایستد و راه برود. می‌توان گفت که کاردرمانی در بیمارستان پس از جراحی تعویض مفصل مهارت‌های قبلی فرد را بازیابی خواهد کرد. 

2- کاردرمانی در منزل و کلینیک

پس از ترخیص از بیمارستان مرحله دوم یعنی کاردرمانی در منزل یا آغاز می‌شود. این مرحله بسیار حیاتی است زیرا بیمار باید به تنهایی یا با کمک خانواده تمرینات و مراقبت‌های لازم را در خانه انجام دهد. برنامه‌های توانبخشی در منزل شامل تمرینات کششی، تقویتی و تعادلی است که بر اساس نیازهای هر بیمار تنظیم می‌شوند. این تمرینات به تدریج پیشرفته‌تر شده و به بهبود قدرت و ثبات مفصل کمک می‌کنند.

کاردرمانی در منزل شامل آموزش‌هایی برای تغییرات لازم در محیط خانه است تا بیمار بتواند با اطمینان بیشتری به فعالیت‌های روزانه خود بپردازد. کاردرمانگران همچنین به بیماران و خانواده‌هایشان نحوه صحیح انجام تمرینات و استفاده از تجهیزات کمکی را آموزش می‌دهند تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود. برخلاف سایر بیماری‌ها که ممکن است نیاز به تغییرات گسترده در محیط خانه داشته باشد، در تعویض مفصل چون بعد از مدتی فرد به حالت قبلی برمی‌گردد، نیازی به تغییر دادن محیط به صورت وسیع وجود ندارد. برای نمونه در افرادی که دچار ام اس شده‌اند ممکن است ارتفاع کابینت‌ها را کم کنیم اما در تعویض مفصل این تغییرات مورد نیاز نیست. 

به مرور زمان که فرد بهبودی بیشتری پیدا کرد برای ادامه درمان می‌توان به کلینیک مراجعه کرد. کلینیک‌های کاردرمانی تجهیزات تخصصی بیشتری دارند و ساده‌تر می‌توانند فرد را برای بازگشت به اجتماع آماده کنند. 

اهمیت شروع زودهنگام کاردرمانی در جراحی تعویض مفصل

پس از جراحی تعویض مفصل مخصوصا مفصل‌های زانو و لگن بسیار مهم است که بلافاصله کاردرمانی شروع شود. چرا که کاردرمانی معمولا یک روز پس از جراحی می‌تواند به فرد کمک کند که راه برود. از سوی دیگر کاردرمانی به بیماران آموزش می‌دهد تا با الگوهای حرکتی صحیح از مفصل جدید محافظت کنند. این آموزش‌ها شامل نحوه‌ی بلند شدن ایمن از روی تخت، بالا و پایین رفتن از پله‌ها و حتی انجام فعالیت‌های روزمره به شکل ایمن و با کمترین فشار بر مفصل است.

علاوه بر مزایای فیزیکی شروع زودهنگام کاردرمانی تاثیرات روانی مثبتی نیز دارد. احساس پیشرفت و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره اعتماد به نفس بیمار را افزایش می‌دهد و انگیزه او را برای پیگیری تمرینات و مراقبت‌های لازم بیشتر می‌کند. به این ترتیب بیمار نه تنها از لحاظ جسمی بلکه از نظر روانی نیز آماده‌تر می‌شود تا با چالش‌های دوران نقاهت مقابله کند.

تکنیک‌های مورد استفاده در کاردرمانی بعد از تعویض مفصل

کاردرمانی یکی از رشته‌های توانبخشی است که به صورت مداوم در حال رشد و توسعه روش‌های جدید درمانی است. در مورد جراحی تعویض مفصل هم تلاش بر این است که به کمک روش‌های درمانی نوین بهترین درمان ممکن در اختیار افراد قرار گیرد تا بتوانند مراحل بهبودی خود را سریع‌تر طی کنند. البته در نظر داشته باشید که انجام تمرینات باید تحت نظارت کاردرمانگر باشد و از انجام سرخود این تمرینات خودداری کنید. کاردرمانی بعد از تعویض مفصل تکنیک‌های زیر را به کار خواهد گرفت:

1- تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف مفصل 

مفصلی که تعویض شده است در ابتدا توانایی تحمل وزن زیاد را ندارد و از طرفی دیگر به دلیل تحرک پایین عموما عضلات اطراف آن ضعیف خواهند شد. به همین کاردرمانگران از تمرینات تقویتی برای افزایش قدرت عضلات استفاده خواهند کرد. 

تمرینات تقویتی می‌تواند شامل حرکات مختلفی باشد از جمله تمرینات با وزن بدن، استفاده از کش‌های ورزشی یا وزنه‌های سبک. برای مثال اسکات با وزن بدن و استفاده از دستگاه پرس پا از جمله تمرینات موثر برای تقویت عضلات پاها و اطراف مفصل زانو هستند. هر یک از این تمرینات به نحوی طراحی شده‌اند که عضلات خاصی را هدف قرار داده و تقویت کنند.

از دیگر مزایای تمرینات تقویتی عضلات، بهبود تعادل و ثبات بدن است. با تقویت عضلات نه تنها مفصل‌ها محافظت می‌شوند بلکه تعادل کلی بدن نیز بهبود می‌یابد. این موضوع می‌تواند از افتادن و بروز آسیب‌های ناگهانی جلوگیری کند.

2- آب درمانی

آب درمانی یا هیدروتراپی شامل تمرینات و حرکاتی است که در آب انجام می‌شود. یکی از مزایای اصلی آب درمانی کاهش فشار بر مفاصل است. آب به دلیل خاصیت شناوری وزن بدن را کاهش داده و باعث می‌شود که بیماران بتوانند حرکات و تمرینات را با درد کمتر و راحتی بیشتری انجام دهند. این ویژگی مخصوصا برای افرادی که تازه جراحی تعویض مفصل داشته‌اند بسیار مفید است.

علاوه بر کاهش فشار، آب درمانی به بهبود دامنه حرکتی مفصل نیز کمک می‌کند. آب با ایجاد مقاومت طبیعی به تقویت عضلات اطراف مفصل و بهبود انعطاف‌پذیری آن‌ها کمک می‌کند. انجام تمرینات در آب به بیماران این امکان را می‌دهد که بدون احساس درد یا خشکی، حرکات را به طور کامل انجام دهند و به تدریج دامنه حرکتی مفصل را افزایش دهند.

3- تکنیک‌های جبرانی

یکی دیگر از روش‌های مورد استفاده کاردرمانی بعد از تعویض مفصل به کارگیری تکنیک‌های جبرانی است. به کمک این تکنیک‌ها اولا فشار از روی مفاصل برداشته می‌شود و ثانیا در زمان انجام حرکات امکان آسیب کاهش پیدا می‌کند. تکنیک‌های جبرانی ممکن است بسیار گسترده و متنوع باشند. برای نمونه فردی که جراحی تعویض مفصل شانه انجام داده است برای باز کردن یک بستنی می‌تواند از قیچی استفاده کند. این تکنیک در ظاهر بسیار ساده به نظر می‌رسد، اما همین کار به فرد کمک می‌کند که استقلال خود را حفظ کرده و به سادگی بتواند کارهای شخصی خود را انجام دهد. 

4- آموزش استفاده از تجهیزات کمکی

در دوره نقاهت پس از تعویض مفصل زانو استفاده از تجهیزات کمکی است که به فرد این توانایی را می‌دهد تا فعالیت‌های خود را به صورت مستقل انجام دهد. در واقع بخش بزرگی از کاردرمانی بعد از تعویض مفصل به آموزش استفاده از تجهیزات کمکی اختصاص پیدا خواهد کرد. چرا که این دوره یک بازه کوتاه مدت است و به شرایط مزمن تبدیل نخواهد شد. در نتیجه برخلاف بسیاری دیگر از بیماری‌هایی که به کاردرمانی طولانی مدت نیاز دارند، مراجعان تعویض مفصل خیلی زود بی‌نیاز از خدمات کاردرمانی خواهند شد. ساده‌ترین ابزار مورد استفاده عصا، واکر و دستگیره‌های داخل دستشویی و حمام هستند که در جابجا شدن به فرد کمک خواهند کرد. علاوه بر آن لیست بلندی از تجهیزات کمکی وجود دارد که در انجام فعالیت‌های مختلف به فرد کمک خواهند کرد. برای نمونه به کمک جوراب پوش افراد می‌توانند در حالتی که روی صندلی نشسته‌اند و بدون نیاز به خم کردن زانو جوراب خود را بپوشند. همچنین به کمک وسیله‌ای به نام راحت پوش فرد در حالت نشسته یا ایستاده و بدون نیاز به خم شدن می‌تواند شلوار خودش را بپوشد. 

چرا کلینیک کاردرمانی ایران

مجتمع توانبخشی ایران از سال 1383 فعالیت خود را در شهر تهران شروع کرده است و یکی از قدیمی‌ترین کلینیک‌های کاردرمانی در کل کشور می‌باشد. علاوه بر آن همواره تلاش کرده‌ایم که از مجرب‌ترین متخصصین کاردرمانی در تیم درمانی خودمان استفاده کنیم. همچنین متعهد به استفاده از جدیدترین تجهیزات درمان در کنار روش‌های درمانی نوین هستیم و همواره تلاش می‌کنیم که روش‌های بروز دنیا را در اختیار مراجعان گرامی قرار دهیم. در مرکز توانبخشی ایران ابتدا هر فرد به صورت تخصصی ارزیابی خواهد شد و سپس برنامه و تمرینات درمانی متناسب با نیازهای خود را دریافت خواهد کرد تا به بهترین نتیجه ممکن دست پیدا کنیم.

سخن پایانی

تعویض مفصل شرایطی است که می‌تواند به صورت موقت فرد را از انجام فعالیت‌های روزمره محروم کند. در صورتی که مشکلات ایجاد شده رفع نشوند ممکن است روند درمان طولانی شده یا فرد نتواند به صورت کامل توانایی‌های قبلی خود را بازیابد. بنابراین کاردرمانی بعد از جراحی مفصل به افراد کمک خواهد کرد تا توانایی‌های خود را بازیابی کنند. در این مسیر کاردرمانگران تلاش می‌کنند تا با تمرینات تقویتی، آب درمانی، آموزش تکنیک‌های جبرانی و استفاده از تجهیزات کمکی به فرد کمک کند که سریع‌تر دوره نقاهت خود را پشت سر بگذارد. 

در این نوشته مجتمع توانبخشی ایران شما را با کاردرمانی بعد از تعویض مفصل آشنا کردیم. امیدواریم به جواب سوالات خود رسیده باشید. در صورتی که هنوز هم در این زمینه ابهام یا سوالی دارید می‌توانید آن را با ما در میان بگذارید تا همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به آن‌ها پاسخ دهند.