گفتاردرمانی برای وضوح گفتار
- توضیحات
درمان وضوح گفتار در کودکان بخشی از حیطه کاری گفتاردرمانی (حیطه تولید) است و به کودکان کمک می کند تا صداها را در کلمات و جملات به درستی تلفظ کنند.
گفتاردرمانگر کودک شما را ارزیابی کرده و پس از این که صداهای خطا را شناسایی کرد، تولید صحیح صداهایی را که کودک در تولید آن ها مشکل دارد را با او تمرین خواهد کرد و همچنین به کودک کمک می کند تا یاد بگیرد که چگونه زبان و لب های خود را در جایگاه خاص برای تولید هر صدا قرار دهد. گفتار درمانی برای کودکانی که در تولید و تلفظ صداها مشکل دارند، بسیار مفید خواهد بود.
فرآیند تولید گفتار در هنگام صحبت کردن دارای سه جنبه اصلی می باشد :
تنفس: از نفسی که از ریه ها خارج می شود ، برای تولید صدا استفاده می کنیم.
آوا سازی: از تارهای صوتی برای تولید صدا استفاده می کنیم.
تشدید: صدای تولید شده توسط تارهای صوتی، وارد حفره های حلق، بینی و دهان شده و صدای مخصوص هر فرد را ایجاد می کند.
به هنگام تولید صداهای گفتاری، هوا از ریه ها خارج شده و از تارهای صوتی عبور می کند. تارهای صوتی مرتعش می شوند و امواج صوتی را تولید می کنند. سپس امواج صوتی وارد حفره حلق، بینی و دهان شده و تغییر شکل لب ها، زبان و دندان ها به هوای خارج شده شکل می دهند تا صداهای خاصی مخصوص هر فرد، تولید شود. هر صدا به طور متفاوتی و در محدوده سنی مشخصی تولید می شود. اگر محدوده سنی تولید صداها گذشته باشد و همچنان کودک آن ها را غلط تلفظ کند، نیاز به مراجعه به متخصص گفتاردرمانی دارد. برخی از صداها زودتر از صداهای دیگر ایجاد می شوند. به عنوان مثال صدای /پ/ زودتر از صدای /ک/ کسب می شود و صدای /ک/ ممکن است تا چهار سالگی تولید نشده باشد. برخی از کودکان ممکن است حتی پس از سنی که اکثر کودکان بر برخی صداها مسلط می شوند، در تولید آن ها مشکل داشته باشند. اگر کودک شما پس از سنی که اکثر کودکان بر صداهای خاصی مسلط شده اند، همچنان در تولید برخی صداها و وضوح گفتار مشکل دارد ، نیاز دارد که توسط یک آسیب شناس گفتار و زبان ارزیابی شده و ممکن است نیاز داشته باشد که از روش های درمانی بهره مند شود.
اختلال تولید یا اختلال وضوح گفتار چیست؟
خطاهای تولیدی، صداهایی هستند که در گفتار به اشتباه تلفظ می شوند. این خطاها در سن زبان آموزی کودکان رایج می باشند؛ زیرا آن ها تازه شروع به یادگیری نحوه صحبت کردن کرده اند. این مرحله یک بخش طبیعی از یادگیری صداهای گفتاری مختلف می باشد. بیشتر کودکان از این خطاها گذر می کنند و به مرور جایگاه صحیح هر صدا را می آموزند. با این حال، هستند کودکانی که خطاهای گفتاری در آنها ماندگار شده و نیاز به ارزیابی گفتار توسط یک آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر) دارند. اکثر کودکان تا سن 4 یا 5 سالگی یاد می گیرند که همه صداهای گفتاری را به درستی تولید کنند. کودکانی که بعد از این سن در گفتار واضح مشکل دارند، دچار اختلال تولید هستند.
گفتار فرآیندی است که انسان برای تولید صداها، هجاها و کلمات انجام می دهد. یک کودک مبتلا به اختلال تولید و وضوح گفتار ممکن است نتواند هیچ گونه صداهای خاصی را تولید کند و یا صداهای خاصی را به اشتباه تولید می کند و این موضوع می تواند درک گفتار کودک را برای دیگران سخت کرده و بر اجتماعی شدن و یادگیری او تأثیر بگذارد. کودکان مبتلا به اختلال تولید ممکن است در مهارت های حرکتی مورد نیاز برای ایجاد صداهای گفتاری خاص مشکل داشته باشند. این کودکان نمی توانند لب ها، زبان، دندان ها، کام (سقف دهان) و ریه های خود را برای تولید صداهای خاص هماهنگ کرده و ممکن است صداهای گفتاری را که نمی توانند تولید کنند، عوض کنند.
علائم اختلال تولید و وضوح پایین گفتار چیست؟
اختلال تولید و عدم تولید صحیح برخی از صداها (وضوح گفتار پایین) می تواند بر مهارت خواندن و نوشتن کودک تأثیر بگذارد. کودکانی که خواندن ضعیفی دارند، اغلب در خواندن و ترکیب کردن صداهایی مشکل دارند که در تولید آن صدا نیز مشکل داشته اند. این مشکل، به این دلیل است که وقتی کودک صدایی را به صورت اشتباه تلفظ کرده و آن صدا را می شنود، آن صدا را به همان صورتی که تلفظ می کند، می نویسد یا می خواند. اگر کودک شما دارای اختلالات تولیدی و وضوح گفتار است، ممکن است متوجه شوید که:
- درک صحبت های او توسط دیگران مشکل می باشد.
- از گفتن کلمات و یا صداهای خاص خودداری می کند.
- کلمات و یا صداهای ساده تر را جایگزین کلمات سخت تر می کند.
- صداهای اضافی به کلمات اضافه می کند.
- صدایی را از کلمات حذف می کند.
- کلا کلمات را متفاوت از نحوه صحیح بیان آن ها، بیان می کند.
شرکت در جلسات گفتار درمانی می تواند برای کودکان مبتلا به اختلالات گفتار بسیار مفید باشد. یک متخصص گفتاردرمانی، با کودک شما در ساختن صدای صحیح و جایگاه مناسب آن تمرین کرده و سپس استفاده صحیح آن صدا را در کلمات، عبارات و جملات با کودک تمرین خواهد کرد.
با توجه به تعاریف اختلال تولید، وضوح گفتار و علائم آن، چنانچه فکر می کنید ممکن است کودکتان مبتلا به اختلال تولید بوده و یا وضوح گفتار خوبی ندارد، با آسیب شناسان گفتار و زبان مرکز جامع توانبخشی ایران همراه شوید. بخش گفتاردرمانی مرکز جامع توانبخشی ایران با بیش از دو دهه تجربه در زمینه گفتاردرمانی کودکان و با کمک مجرب ترین درمانگران و به روزترین تجهیزات و تکنیک ها، آماده ارایه خدمات به عزیزان شما می باشد. در صورت تمایل، می توانید از خدمات گفتار درمانی آنلاین مرکز، متناسب با نیازهای کودکتان نیز بهره مند شوید. جهت مشاوره و تعیین وقت با ما همراه شوید.
در ادامه، چند تمرین برای کمک به تلفظ کودکتان در خانه آورده شده است:
- برای کودک خود با صدای بلند بخوانید و او را هم تشویق کنید تا با صدای بلند بخواند. این کار می تواند به کودک کمک کند تا تلفظ صحیح کلمات را تمرین کند. به کودک اجازه دهید تا تولید صحیح صداها، را بشنود تا بتواند شروع به تقلید از آنچه که می شنود کند.
- با کودک خود بازی هایی را انجام دهید که شامل گفتن کلماتی با صدای بلند است. این تمرین می تواند یک راه سرگرم کننده برای کودک و در جهت تمرین مهارت های گفتاری او باشد.
- به صحبت های کودکتان با دقت گوش دهید و در مورد صحبت های او نیز بازخورد بدهید. زمانی که کودک صدای درستی تولید می کند، او را تحسین کنید و زمانی که صدایی درست نمی کند، به آرامی و به تعداد کم، او را تصحیح کنید. اطمینان حاصل کنید که تلفظ صحیح را به کودک خود الگو می دهید.
- کودکتان را تشویق کنید تا از تصاویر و یا اشیاء استفاده کند. این کار به او کمک می کند تا صدای درستی را که شما تولید می کنید، بشنود. به عنوان مثال، اگر کودک در تلفظ کلمه "توپ" مشکل دارد، می توانید از او بخواهید تا تصویری از یک توپ را بکشد و یا یک توپ واقعی آورده و کلمه توپ با تلفظ صحیح را به صورت مدام تکرار کنید تا بتوانید به کودک کمک کنید تولید صحیح صدای /ت/ را به خاطر بسپارد.
کودک شما می بایست به صورت منظم در جلسات گفتاردرمانی با یک گفتاردرمانگر معتبر (دارای کد نظام پزشکی) شرکت کند و شما نیز می بایست تمرینات ارائه شده توسط گفتاردرمانگر را در خانه و به شیوه ای که او توصیه می کند را با کودک خود در خانه تمرین کنید.
اهمیت تمرین زیاد را به خاطر داشته باشید. هر چه کودک شما بیشتر بیان خود را تمرین کند، مهارت های او نیز بهتر خواهند شد. سعی کنید تمرینات او را به یک تجربه سرگرم کننده، مثبت و در قالب بازی تبدیل کنید تا کودک تمایل بیشتری به انجام آن داشته باشد و در عین حال از انجام تمرینات نیز لذت ببرد.
چه کسانی ممکن است دچار اختلال تولید و وضوح گفتار پایین شوند؟
میزان اختلال تولید و وضوح پایین گفتار، به دلایل ناشناخته در پسران بیشتر از دختران می باشد. اگر مادر در دوران بارداری و یا زایمان مشکلاتی داشته باشد، احتمال ابتلای کودک به اختلال صداهای گفتاری و وضوح پایین بیشتر خواهد بود. ایجاد اختلال صدای گفتاری در کودکی که سابقه خوانوادگی این اختلال را دارد، نیز بیشتر خواهد بود. چنانچه اختلال تولید و وضوح گفتار پایین در کودکان درمان نشود، ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. اما اگر یک بزرگسال در بزرگسالی دچار اختلال صدا و وضوح گفتار شود، دلایل دیگری مثل آسیب مغزی یا سکته مغزی سبب ایجاد این مشکلات شده است.
میزان شیوع اختلالات صدا و وضوح گفتار پایین در میان کودکان چقدر است؟
اختلالات صدای گفتار در میان کودکان شایع بوده و 8 تا 9 درصد از کودکان را مبتلا می کند.
اگر کودک شما نسبت به اختلال خود آگاه شود، ممکن است رفتارهای خاصی از خود نشان دهد؛ از جمله:
- از خواندن با صدای بلند یا صحبت با افراد دیگر خودداری کند.
- ساکت بوده و یا بیش از حد خجالتی به نظر برسد.
- هنگام صحبت کردن ناامید شود.
- از گفتن برخی کلمات که متوجه است آن ها را اشتباه تلفظ می کند، خودداری کند.
- اعتماد به نفس و عزت نفس کمی داشته باشد.
یک گفتاردرمانگر چگونه کودک شما را ارزیابی می کند؟
یک متخصص گفتاردرمانی، از کودک شما می خواهد تا:
* صداهای گفتاری خاصی را تولید کرده و کلمات خاصی را بیان کند.
* گفتار پیوسته کودک را در طول مکالمه با او، ارزیابی می کند.
* تست های تشخیصی استاندارد و رسمی را از کودک شما می گیرد.
* در مورد سابقه پزشکی کودک شما مانند زایمان زودرس، عفونت های قبلی گوش و موارد دیگر سوالالتی را می پرسد.
* در مورد سابقه خانوادگی اختلالات گفتاری و وضوح پایین از شما سوال می کند.
* برای بررسی طبیعی بودن آناتومی صورت و دهان، به ساختار دهان نگاه می کند (بررسی وضعیت لب ها ، دندان ها و کام).
* به حرکت زبان و دهان کودکتان در حین صحبت دقت و صحت حرکت آن ها را نیز ارزیابی می کند.
* لهجه و گویش کودکتان را در نظر می گیرد.
* سپس گفتاردرمانگر از نتایج ارزیابی ها، مشاهدات و تست های تشخیصی برای تعیین نوع اختلال استفاده می کند. همچنین بعد از مشخص شدن نوع اختلال کودک، شدت آن را نیز از خفیف تا شدید ارزیابی می کند.
چگونه اختلال تولید و وضوح پایین گفتار در کودکان درمان می شود؟
برای درمان وضوح گفتار کودک، یک متخصص گفتاردرمانی می تواند به کودک شما کمک کند. در طی جلسات گفتاردرمانی، گفتاردرمانگر به صورت منظم بر روی گفتار و تلفظ صحیح صداهای کودک تمرین کرده و تمرینات و فعالیت هایی را نیز برای تمرین در خانه برای شما تعیین می کند. در طی جلسات گفتار درمانی، گفتاردرمانگر کودک شما از فعالیت ها و تمرینات مختلفی برای کمک به او استفاده می کند، از جمله:
- صداهایی را که نمی تواند تولید کند را شناسایی می کند.
- نحوه ایجاد و تولید صداها را تصحیح می کند.
- راه‌های کنترل و بهبود مهارت های حرکتی_دهانی (مثلاً حرکت دادن زبان، شکل دادن به لب‌ها) را به کودک می آموزد.
- عضلات درگیر در گفتار را تقویت می کند.
- نحوه تولید صحیح صدا را به والدین می آموزد تا در خانه با کودک تمرین کنند.
چگونه می توانیم از ایجاد اختلال تولید و وضوح گفتار پایین در کودکان جلوگیری کنیم؟
هیچ راهی برای پیشگیری از اختلالات تولیدی در کودکان وجود ندارد. اما می توانید با درمان زودهنگام و مناسب، از بدتر شدن اختلال گفتار کودکان جلوگیری کنید.
پیش آگهی کودک مبتلا به اختلال تولید و وضوح گفتار پایین چگونه خواهد بود؟
پیش آگهی اختلال تولید به شدت اختلال کودک، شرکت کردن منظم کودک در جلسات گفتاردرمانی و تداوم این جلسات، و میزان انجام تمرینات در خانه، بستگی دارد؛ بنابراین با توجه به موارد عنوان شده، پیش آگهی هر کودک متفاوت خواهد بود. تشخیص به موقع و درمان زود هنگام می تواند از بدتر شدن مشکلات گفتاری و تأثیری که بر یادگیری و اجتماعی شدن کودک می گذارد، جلوگیری کند. چنانچه کودک مبتلا به اختلال تولید و وضوح گفتار، تحت درمان های زودهنگام قرار گیرد، سریع تر نیز به وضوح گفتار خواهد رسید. در موارد شدیدتر اغلب کودک به دوره های طولانی تر گفتار درمانی نیاز دارد.
چنانجه کودک شما به سن 4 یا 5 سالگی رسیده و هنوز نمی تواند صداهای خاصی را تولید کند و وضوح گفتار پایینی نیز دارد، با یک متخصص گفتاردرمانی صحبت و مشورت کنید تا متوجه شوید که آیا کودک نیاز به شرکت در جلسات گفتار درمانی دارد یا نه.
ترجمه توسط تیم پژوهشی بخش گفتاردرمانی مرکز جامع توانبخشی ایران