زندگی با ضایعه نخاعی به ناگاه تغییر می‌کند. فردی که تا دیروز توانایی‌های بی‌نظیری داشت، امروز با محدودیت‌های جدیدی روبرو می‌شود که تمام جنبه‌های زندگی‌اش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این وضعیت نه تنها فعالیت‌های روزانه را مختل می‌کند، بلکه توانایی فرد برای حفظ استقلال را نیز به چالش می‌کشد.

در این میان کاردرمانی ضایعه نخاعی به عنوان راه حلی جامع و تخصصی تلاش می‌کند تا در حد ممکن فرد را برای بازگشت به زندگی آماده کند. از آنجایی که سطح ضایعه در افراد مختلف، متفاوت است، میزان ناتوانی و مشکلات ایجاد شده هم برای افراد مختلف است. در نتیجه کاردرمانی تلاش می‌کند که هر کس را بر اساس توانایی‌ها و نیازهایش ارزیابی و درمان کند . برای آشنایی بیشتر با کاردرمانی در ضایعه نخاعی و اهداف و روش‌های درمانی آن، این نوشته مرکز جامع توانبخشی ایران را از دست ندهید.

ضایعه نخاعی چیست؟

نخاع یک رشته عصبی قطور است که از مغز نشات گرفته و در طول ستون فقرات ما امتداد پیدا کرده است. این طناب عصبی رابط بین مغز و رشته‌های عصبی کوچک‌تر است. در واقع رشته‌های عصبی حس‌ها و پیام‌ها را از اندام‌ها و عضلات دریافت کرده و از طریق نخاع آن را به مغز منتقل می‌کنند. از طرفی دیگر پیام‌ها و دستورات مغزی از طریق همین طناب دوباره به رشته‌های عصبی رسیده و سپس به عضلات و اندام‌ها برای انجام کاری می‌رسد. ضایعه نخاعی عبارت است از آسیب به این طناب نخاعی در اثر سانحه، تصادف، ضربه، بیماری یا سایر عوامل. در نتیجه این آسیب دریافت پیام از اندام‌ها مختل شده و دستورات مغز هم به مقصد نخواهند رسید. در این صورت بسته به سطح و میزان ضایعه اختلالاتی در حرکت، حس و عملکردهای اندام‌های پایین‌ تنه (پاها) و حتی اندام‌های فوقانی (دست‌ها) بروز پیدا می‌کند. ضایعه نخاعی می‌تواند عوارض متفاوتی داشته باشد و با توجه به سطح ضایعه افراد ممکن است بسیاری از توانایی‌های خود را از دست بدهد. 

انواع ضایعه نخاعی 

ضایعه نخاعی را می‌توان بر اساس میزان آسیب به دو دسته آسیب کامل و ناقص تقسیم بندی کرد. آسیب کامل باعث می‌شود که طناب نخاعی به طور کامل قطع شده و ارتباط قسمت پایینی و بالایی قطع شود. به صورتی که تمامی عملکردهای حسی و حرکتی زیر سطح آسیب از بین خواهند رفت. برای نمونه کسی که از کمر به پایین دچار ضایعه نخاعی کامل شده است دیگر کنترلی روی پاهای خود نخواهد داشت و همچنین حس‌های مربوط به این بخش را درک نخواهد کرد. در ضایعه نخاعی ناقص، طناب نخاعی دچار آسیب می‌شود اما به صورت کامل قطع نخواهد شد و امکان انتقال پیام‌های عصبی کماکان وجود دارد. در این حالت برخی از توانایی‌های حسی و حرکتی فرد از دست خواهد رفت. برای نمونه ضایعه نخاعی ناقص از کمر به پایین ممکن است حس و حرکت یکی از پاها را مختل کند، در حالیکه پای دیگر مشکلی نداشته باشد. عوارض هر کدام از این اختلالات متفاوت بوده و ممکن است علایم متفاوتی را از خود نشان دهند. 

کلینیک جامع توانبخشی ایران با با تکیه بر دانش و تجربه همکاران خود تلاش می‌کند محیطی مناسب برای کاردرمانی افراد ضایعه نخاعی فراهم کند. در همین راستا تلاش کرده‌ایم که جدیدترین تجهیزات و روش‌های درمانی را با هم تلفیق کنیم تا بهترین نتیجه برای مراجعان گرامی حاصل شود. برای دریافت مشاوره رایگان می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین جهت دریافت آنلاین نوبت می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید:

02188242410

نوبت   اینترنتی

کاردرمانی ضایعه نخاعی چیست؟

کاردرمانی بخشی از روند توانبخشی افراد ضایعه نخاعی است که تلاش می‌کند آن‌ها را دوباره به زندگی برگرداند. کاردرمانگر با ارزیابی دقیق شرایط بیمار به درک درستی از سطح ضایعه، محدودیت‌های عملکردی و پتانسیل‌های باقی مانده دست می‌یابد. این ارزیابی شامل بررسی وضعیت جسمانی، مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت، توانایی‌های ادراکی-شناختی و همچنین  ابعاد اجتماعی و روانی بیمار است.

بر اساس نتایج ارزیابی یک برنامه درمانی فردی برای بیمار تدوین می‌گردد. این برنامه شامل طیف وسیعی از مداخلات است که با توجه به سطح ضایعه  تنظیم می‌شود. برای افرادی که دچار ضایعات نخاعی گردنی هستند تمرینات تقویتی عضلات اندام فوقانی و آموزش  استفاده از وسایل کمکی برای انجام فعالیت‌های روزمره در اولویت قرار دارد.  از سوی دیگر در آسیب‌های نخاعی پایین تنه تمرینات جهت حفظ دامنه حرکتی مفاصل، تقویت عضلات اندام تحتانی و  آموزش راه رفتن با وسایل کمک توانبخشی صورت می‌پذیرد.

بازتوانی ضایعه نخاعی روند طولانی است که به همکاری بیمار، خانواده وی و کاردرمانگر ماهر وابسته است. کاردرمانی با در نظر گرفتن ابعاد مختلف زندگی فرد، نقش موثری در تسهیل این فرایند دارد. با شرکت منظم در جلسات کاردرمانی و تمرینات اختصاصی می‌توان امیدوار بود که افراد مبتلا به ضایعه نخاعی تا حد زیادی استقلال خود را بازیابند و به مشارکت فعال در عرصه‌های مختلف زندگی  بازگردند.

سطح ضایعه به چه معنا است؟

در مورد ضایعه نخاعی، سطح ضایعه به محل آسیب وارده به نخاع اشاره دارد. در واقع با مشخص کردن محل ضایعه می‌توان مشخصات ضایعه و عوارض آن را تعیین کرد. چرا که هر چه ضایعه در منطقه‌ای بالاتر رخ داده باشد، اندام‌ها و بخش‌های بیشتری از بدن را درگیر خواهد کرد. سطح ضایعه را می‌توان به سه سطح گردنی، تنه‌ای و کمری تقسیم بندی کرد. در صورتی که آسیب در ناحیه گردن باشد، همه اندام‌های فرد تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. اما آسیب‌های تنه‌ای و کمری فقط پاها درگیر کرده و برخی از مشکلات را برای منطقه پایین‌تر از ضایعه ایجاد خواهند کرد. برای نمونه اگر کسی از تنه دچار ضایعه نخاعی شود، ممکن است در دریافت حس اطراف ناف هم دچار اختلال شود یا بروز مشکل در کنترل ادرار و مدفوع را تجربه کند.

اهمیت کاردرمانی زودهنگام در افراد مبتلا به ضایعه نخاعی

آسیب نخاعی رویدادی است که زندگی فرد را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار می‌دهد. در کنار درمان‌های دارویی و جراحی‌های احتمالی، کاردرمانی زودهنگام نقشی حیاتی در روند بهبود و بازگشت به استقلال ایفا می‌کند.

دوران طلایی برای آغاز کاردرمانی، بلافاصله پس از تثبیت وضعیت بیمار است. این بازه‌ی زمانی که به عنوان "پنجره‌ی طلایی" شناخته می‌شود،  فرصتی مغتنم برای بهره‌مندی از پلاستی‌سیته نورون‌ها است.

پلاستی‌سیته نورون‌ها به توانایی خارق‌العاده‌ی مغز برای تغییر و سازگاری با شرایط جدید اشاره دارد. در ماه‌های اولیه پس از آسیب، مغز آمادگی بیشتری برای ایجاد مسیرهای عصبی جدید و جبران کارکردهای از دست رفته‌ی نخاع را دارد.  کاردرمانی زودهنگام با بهره‌گیری از این قابلیت منحصر به فرد، می‌تواند حداکثر تاثیرگذاری را داشته باشد.

اهداف کاردرمانی در ضایعه نخاعی

کاردرمانی از بسیاری از جنبه‌ها می‌تواند به افرادی که دچار ضایعه نخاعی شده‌اند کمک کند تا بتوانند به زندگی قبلی خود برگردند. همواره مهم‌ترین هدف کاردرمانی این است که به افراد کمک کند تا بتوانند فعالیت‌های روزانه خود را به تنهایی و با حداکثر استقلال ممکن انجام دهند که در مورد ضایعه نخاعی هم این مورد صدق می‌کند. اما رسیدن به این هدف کار آسانی نیست و نیاز است که آن را به چندین هدف کوچک‌تر و کوتاه‌تر تقیسم کنیم. در ادامه مهم‌ترین اهداف کاردرمانی در ضایعه نخاعی را با هم بررسی خواهیم کرد:

1-  مدیریت اسپاسم عضلانی

اسپاسم عضلانی یک از شایع‌ترین عارضه‌هایی است که افراد مبتلا به ضایعه نخاعی ممکن است با آن دست و پنجه نرم كنند. بر اساس سطح ضایعه و شدت آن، میزان اسپاسم عضلانی در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. اسپاسم عضلانی برخی از عضلات را در حالت انقباض طولانی قرار می‌دهند به گونه‌ای که اندام نمی‌تواند در جهت خلاف آن حرکت کند. برای نمونه انگشتان دست خم می‌شوند و نمی‌توان آن‌ها را باز کرد. اسپاسم ممکن است به صورت موضعی و در چند عضله محدود رخ بدهد و همچنین ممکن است به صورت عمومی اکثر عضلات بدن را درگیر کند. 

کاهش اسپاسم عضلانی یکی از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی در ضایعه نخاعی است. کاردرمانگران با استفاده از روش‌های مختلف به بیماران کمک می‌کنند تا اسپاسم عضلانی خود را کنترل کنند و دامنه حرکتی، کارایی و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. تمرینات کششی، وزن اندازی روی اندام‌ها، ماساژ و برخی دیگر از تمرینات می‌توانند به مدیریت اسپاسم عضلانی در افراد ضایعه نخاعی کمک کنند. 

2- آموزش جابجایی و تحرک

افرادی که دچار ضایعه نخاعی می‌شوند در جابجایی و تحرک خود با مشکلات جدی روبرو خواهند شد. برای نمونه فرد نمی‌تواند از رختخواب بلند شود یا به سرویس بهداشتی برود. همچنین بسیاری از این افراد توانایی راه رفتن را از دست خواهند داد، بنابراین نیاز است که جابجایی به کمک دست‌ها را یاد بگیرند. برای نمونه جابجا شدن فرد از روی تخت به روی ویلچر یک مهارت جدید است که باید فرد آن را یاد بگیرد. حتی استفاده از ویلچر و واکر که در نگاه اول ساده به نظر می‌رسند، نیاز به آموزش دارند. کاردرمانی در ضایعه نخاعی تلاش خواهد کرد تا این موارد را به خوبی به افراد آموزش دهد. تحرک بیشتر به افزایش استقلال فرد کمک کرده و باعث خواهد شد تا فرد از افسردگی و عوارض پس از سانحه فاصله بگیرد. 

3- بازیابی دامنه و قدرت عضلات

ضایعه نخاعی باعث از بین رفتن ارتباط بین مغز و عضلات خواهد شد که در نتیجه آن دامنه حرکتی و قدرت عضلات دچار اختلال خواهد شد. برای نمونه هنگامی که فرد نتواند دست‌های خود را مشت کند، نمی‌تواند دسته مبل یا ویلچر را گرفته و بلند شود. بنابراین بازیابی دامنه و قدرت عضلات از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی ضایعه نخاعی است که برای دستیابی به آن از روش‌های مختلفی مانند تمرین درمانی، ماساژ، استفاده از بریس و تجهیزات کمکی به این افراد کمک می‌کند تا توانایی‌های از دست رفته خود را بازیابی کنند. بازیابی دامنه و قدرت عضلات به کاهش اسپاستیسیته کمک کرده و باعث می‌شود فرد بتواند تغییر وضعیت بدهد. برای نمونه فرد می‌تواند از حالت نشسته به حالت ایستاده روی دو زانو در بیاید. 

4- بهبود عملکرد حسی

علاوه بر مشکلات حرکتی، ضایعه نخاعی باعث مشکلات حسی هم خواهد شد. در صورت بروز ضایعه نخاعی، سطح‌های پایین‌تر از محل آسیب به طور جدی دچار اختلالات حسی خواهند شد که به دلیل مشکلات شدید حرکتی کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود. کاهش حس لامسه، بی حسی، گزگز و مور مور، درد نوروپاتیک و اختلال در حس عمقی مهم‌ترین مشکلات حسی هستند که در افراد ضایعه نخاعی بروز پیدا می‌کند. کاردرمانی با تمرکز بر تحریکات حسی و تقویت مسیرهای عصبی، به بازسازی حس و کاهش مشکلات حسی کمک می‌کند. استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند تحریک الکتریکی، ماساژ و تمرینات خاص می‌تواند تاثیر بسزایی در این فرآیند داشته باشد. 

بیماران با ضایعه نخاعی معمولا نیازمند تمرینات مداوم و پیگیری‌های منظم هستند. این تمرینات به افزایش آگاهی از بدن و بهبود حس کمک می‌کند. مهم است بدانیم که بهبود مشکلات حسی فرآیندی زمان‌بر است و ممکن است به طور کامل برطرف نشود. اما با کاردرمانی منظم و استفاده از روش‌های مختلف توانبخشی، می‌توان به میزان قابل توجهی مشکلات حسی را مدیریت کرد و کیفیت زندگی فرد را ارتقا بخشید.

5- جلوگیری از زخم بستر

زخم بستر، که به عنوان زخم فشاری نیز شناخته می‌شود، یکی از مشکلات جدی در بیماران با ضایعه نخاعی است. این زخم‌ها می‌توانند عوارض جدی و هزینه‌های درمانی بالایی به همراه داشته باشند. بیماران مبتلا به ضایعه نخاعی به دلیل کاهش یا فقدان حس در نواحی تحت فشار و همچنین کاهش تحرک، بیشتر در معرض زخم بستر قرار دارند. تغییر مکرر وضعیت بدنی بیمار یکی از روش‌های موثر در پیشگیری از زخم بستر است. استفاده از وسایل کمکی مانند تشک‌های ضد فشار و بالشتک‌های مخصوص نیز می‌تواند به توزیع متناسب فشار بر سطح بدن کمک کند. این وسایل نه تنها از ایجاد زخم‌های جدید جلوگیری می‌کنند، بلکه در تسریع بهبود زخم‌های موجود نیز موثر هستند. زخم بستر بیشتر در افرادی که مجبور هستند به صورت طولانی در رختخواب باشند، رخ می‌دهد. 

6- جلوگیری از آتروفی عضلانی

آسیب نخاعی می‌تواند منجر به ضعف عضلانی و تحلیل رفتن بافت ماهیچه‌ای (آتروفی عضلانی) شود. این عارضه، علاوه بر محدودیت‌های حرکتی، بر سلامت کلی فرد نیز تاثیر منفی می‌گذارد. جلوگیری از آتروفی عضلانی از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی در ضایعه نخاعی است. کاردرمانگران با استفاده از برنامه‌های تمرینی اختصاصی، به فرد کمک می‌کنند تا قدرت و حجم عضلات خود را حفظ کرده و از تحلیل رفتن آن‌ها جلوگیری کند. آتروفی عضلانی باعث کاهش قدرت و استقامت عضلانی، کاهش تحرک و استقلال، افزایش خطر پوکی استخوان و افزایش درد و سفتی مفصاصل خواهد شد. به خاطر داشته باشید، آتروفی عضلانی یک عارضه قابل پیشگیری و قابل درمان است. با مراجعه به موقع به کاردرمانگر و انجام اقدامات لازم، می‌توان از پیامدهای مخرب این عارضه جلوگیری کرد و به زندگی سالم‌تر و فعال‌تر دست یافت.

تکنیک‌های کاردرمانی در ضایعه نخاعی

همانطور که اشاره شد کاردرمانی در ضایعه نخاعی اهداف مختلفی را دنبال می‌کند که دستیابی به آن‌ها نیاز به روش‌ها و تکنیک‌های درمانی خاصی دارد. بدون داشتن هدف و به کارگیری این تکنیک‌ها درمان ممکن است مسیر مشخصی را طی نکند. در نتیجه آنگونه که نیاز است درمان در فرد به بهبودی منجر نخواهد شد. بنابراین در کنار اهداف نیاز است که تکنیک‌های درمانی درستی هم به کار گرفته شوند. مهم‌ترین تکنیک‌های کاردرمانی در ضایعه نخاعی شامل موارد زیر است:

1- تمرین درمانی

تمرین درمانی یکی از اصلی‌ترین روش‌های بهبود وضعیت بیماران مبتلا به ضایعه نخاعی است. این نوع درمان به منظور بازگرداندن حداکثر کارایی و بهبود کیفیت زندگی بیماران طراحی شده است. کاردرمانی تلاش می‌کند که تمرینات را در قالب فعالیت‌های روزمره به افراد ارائه دهد تا بتواند علاوه بر تقویت عضلات، بهبود دامنه حرکتی مفاصل و افزایش تعادل و هماهنگی، الگوهای حرکتی صحیح را دوباره به فرد آموزش دهد تا به مرور زمان بتواند فعالیت‌های خود را به صورت مستقل و بدون نیاز به دیگران انجام دهد. علاوه بر موارد فوق، تمرین درمانی در کاردرمانی ضایعه نخاعی می‌تواند به موارد زیر نیز کمک کند:

• کاهش درد و اسپاسم‌های عضلانی
• بهبود عملکرد قلبی عروقی و تنفسی
• حفظ سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان
• ارتقاء سطح آمادگی جسمانی و سلامت کلی.

انجام منظم تمرینات درمانی تجویز شده توسط کاردرمانگر، نقش بسزایی در بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا به ضایعه نخاعی دارد. این تمرینات نه تنها به بازگشت تدریجی توانایی‌های حرکتی کمک می‌کنند، بلکه اعتماد به نفس فرد را نیز افزایش می‌دهند و زمینه‌ساز مشارکت فعال‌تر او در زندگی روزمره می‌شوند.

2-  تمرینات کششی 

تمرینات کششی به کاهش اسپاستیسیتی و افزایش انعطاف پذیری عضلات کمک شایانی خواهد کرد. علاوه بر آن می‌تواند دامنه حرکتی را افزایش داده و درد را تا حد زیادی کاهش دهد. همچنین می‌تواند از کانترکچر و کوتاهی عضلات جلوگیری کند. برخی از تمرینات کششی به صورت پسیو و توسط درمانگر یا تجهیزات کمکی انجام می‌شود. اما با افزایش قدرت و دامنه عضلات این تمرینات باید توسط خود فرد انجام شود. 

3- آموزش استفاده از تجهیزات کمکی

متخصصین کاردرمانی با ارزیابی دقیق نیازهای هر بیمار، تجهیزات مناسبی را توصیه می‌کنند و آموزش‌های لازم را ارائه می‌دهند. استفاده صحیح از ویلچر، به عنوان یکی از تجهیزات مهم، می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌های ثانویه و افزایش راحتی بیمار کمک کند. این آموزش‌ها شامل نحوه نشستن صحیح، حرکت در محیط‌های مختلف و نگهداری ویلچر می‌باشد.

علاوه بر ویلچر، واکر و عصا نیز از دیگر تجهیزات کمکی هستند که بیماران می‌توانند برای حفظ تعادل و افزایش تحرک استفاده کنند. آموزش استفاده از این ابزارها شامل تنظیم ارتفاع مناسب، نحوه گرفتن صحیح و حرکت با اطمینان در سطوح مختلف است. 

در کنار این تجهیزات، ابزارهای دیگری مانند تخت‌های بیمارستانی قابل تنظیم، صندلی‌های توالت مخصوص، قاشق و چنگال‌های مخصوص، وسایل کمکی حمام و دستگیره‌های دیواری نیز نقش مهمی در بهبود راحتی و استقلال بیماران دارند. آموزش استفاده از این ابزارها به بیماران و خانواده‌هایشان کمک می‌کند تا محیط زندگی ایمن‌تری ایجاد کنند و از بروز حوادث ناخواسته جلوگیری کنند.

4- کاردرمانی دست

کاردرمانی دست یکی از شاخه‌های مهم و تخصصی در حوزه توانبخشی است که به بازگرداندن عملکرد طبیعی دست‌ها و انگشتان پس از آسیب‌ها یا بیماری‌های مختلف می‌پردازد. تمرینات کاردرمانی دست شامل مجموعه‌ای از حرکات و تمرینات خاص است که به منظور افزایش قدرت، انعطاف‌پذیری و دقت در حرکات دست‌ها طراحی شده‌اند. این تمرینات می‌تواند شامل فعالیت‌هایی مانند گرفتن و نگه داشتن اشیا، باز و بسته کردن انگشتان، و تمرینات تقویتی با استفاده از تجهیزات مختلف باشد.

علاوه بر تمرینات فیزیکی، استفاده از تکنیک‌های حسی-حرکتی نیز در کاردرمانی دست بسیار اهمیت دارد. این تکنیک‌ها به بازآموزی مغز و سیستم عصبی برای بهبود کنترل حرکات دست کمک می‌کنند.

استفاده از وسایل کمکی مانند آتل‌ها و بریس‌ها نیز می‌تواند در کاردرمانی دست موثر باشد. این وسایل به تثبیت مفاصل و حمایت از دست‌ها در هنگام انجام تمرینات کمک می‌کنند و از آسیب‌های جانبی جلوگیری می‌نمایند.

5- مناسب سازی خانه و محیط

با ایجاد ضایعه نخاعی، زندگی فرد هم دچار تغییرات زیادی خواهد شد و ممکن است فرد نتواند برخی از توانایی‌های قبلی خود را بازیابی کند. به همین دلیل مناسب سازی خانه و محیط می‌تواند تا حد زیادی از مشکلات فرد بکاهد. اگر فرد با ویلچر جابجا می‌شود نیاز است که چهارچوب درها بزرگ‌تر شده و لبه پایینی آن‌ها حذف شود. همچنین کفپوش‌ها نباید لغزنده باشند. بنابراین احتمالا نیاز باشد که فرش‌ها و قالیچه‌های لغزنده را تعویض یا فیکس کنید. علاوه بر آن استفاده از دستشویی فرنگی و نصب دستگیره در حمام و سرویس بهداشتی می‌تواند تا حد زیادی مشکلات فرد را کاهش دهد. کاهش ارتفاع کابینت‌ها، اصلاح سینک ظرفشویی به صورتی که فرد بتواند با ویلچر زیر آن قرار بگیرد و همچنین استفاده از بشقاب‌های لبه‌دار، لیوان‌های دسته‌دار و قاشق و چنگال‌های با دسته‌های بزرگ به فرد کمک خواهد کرد تا زندگی راحت‌تری را تجربه کند. در بسیاری دیگر از موارد هم امکان چنین اصلاحاتی وجود دارد. این اصلاحات ممکن است به محیط کار فرد هم کشیده شود تا وی بتواند به راحتی وظایف شغلی خود را انجام دهد. 

راه رفتن ضایعه نخاعی

برای فردی که دچار ضایعه نخاعی شده است، بازگشت به توانایی راه رفتن، دستاوردی خطیر و امیدی دوباره به زندگی به شمار می‌رود. در این مسیر کاردرمانی به عنوان رکن اصلی توانبخشی عصبی نقشی حیاتی ایفا می‌کند. کاردرمانگران با ارزیابی دقیق سطح ضایعه و میزان آسیب دیدگی نخاع برنامه‌ای درمانی منحصر به فرد برای هر بیمار طراحی می‌کنند. این برنامه شامل تمرینات تقویتی جهت بهبود قدرت عضلانی اندام تحتانی، تمرینات تعادلی برای حفظ ایستادگی و همچنین تمرینات حس عمقی برای آگاهی بیمار از وضعیت اندام‌های خود در فضا می‌باشد.

در برخی موارد به کارگیری ابزارهای کمکی توانبخشی همچون بریس‌های مخصوص یا وسایل حرکت کمکی مانند واکرها می‌تواند روند بازآموزی راه رفتن را تسهیل کند. با پیشرفت بیمار تمرینات بر روی سطوح ناپایدار مانند فوم یا تشک‌های مخصوص تعادل، گام برداشتن بر روی پله‌ها و نهایتا راه رفتن در محیط‌های باز و ناهموار متمرکز می‌گردد.

البته لازم به ذکر است که امکان بازگشت توانایی راه رفتن در بیماران با قطع نخاع کامل بسته به شدت و محل ضایعه بسیار محدود است. با این حال کاردرمانی در این موارد نیز بر حفظ حداکثر استقلال بیمار و ارتقاء کیفیت زندگی او از طریق آموزش جابجایی (مانند جابجایی ایمن از تخت به ویلچر) و تقویت اندام فوقانی برای انجام فعالیت‌های روزمره تاثیر بسزایی دارد.

کاردرمانی ضایعه نخاعی در منزل

افرادی که دچار ضایعه نخاعی می‌شوند در ابتدا توانایی حرکتی محدودی دارند و نمی‌توانند به کلینیک کاردرمانی برای توانبخشی مراجعه کنند. به همین دلیل کاردرمانی ضایعه نخاعی در منزل تلاش خواهد کرد تا راه حلی مناسب برای این مشکل پیدا کند. یکی از مهم‌ترین مزایای کاردرمانی در منزل، محیط امن و آشنایی است که بیمار در آن احساس راحتی بیشتری می کند. آشنایی با چیدمان منزل، ابعاد فضا و دسترسی به وسایل شخصی فرآیند یادگیری و تمرین مهارت‌های جدید را تسهیل می‌نماید. کاردرمانگر با ارزیابی دقیق محیط منزل و شناسایی موانع موجود، برنامه‌ای درمانی را طراحی می‌کند که بر ارتقای استقلال بیمار در انجام فعالیت‌های روزمره در همان محیط متمرکز است. علاوه بر تمرینات فیزیکی توجه به وضعیت روانی بیماران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در بسیاری از موارد بیماران ضایعه نخاعی با مشکلات روحی و افسردگی مواجه می‌شوند. بنابراین کاردرمانگران با همکاری روانشناسان به ارائه برنامه‌های حمایتی و مشاوره‌ای می‌پردازند تا بیماران بتوانند با انگیزه بیشتری به تمرینات درمانی ادامه دهند.

در پایان، باید به اهمیت پشتیبانی خانواده و دوستان اشاره کرد. حضور آن‌ها و حمایت‌های عاطفی می‌تواند نقش بسزایی در بهبود وضعیت بیمار داشته باشد. خانواده‌ها با ایجاد یک محیط امن و حمایتی، می‌توانند به کاهش استرس و افزایش انگیزه بیمار کمک کنند. همچنین، آموزش خانواده‌ها در زمینه کاردرمانی و نحوه صحیح مراقبت از بیماران ضایعه نخاعی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک شایانی نماید.

سخن پایانی

اگرچه ضایعه نخاعی یک اختلال ناخوشایند است که می‌تواند همه ابعاد زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اما راهکارهایی برای بازگشت آن‌ها به زندگی وجود دارد تا بتوانند به طور مستقل و بدون نیاز به دیگران فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهند. توانبخشی و خصوصا کاردرمانی در این زمینه بیشترین نقش را داشته و فرد را برای زندگی با شرایط جدید آماده می‌کند. 

اگر در مورد ضایعه نخاعی و نقش کاردرمانی در آن سوالی دارید می‌توانید در بخش نظرات آن را با ما در میان بگذارید تا همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به آن‌ پاسخ دهند.