آیا ضربه مغزی بر هوش افراد تاثیر می گذارد؟
- توضیحات
ضربه مغزی می تواند بر بسیاری از توانایی های شناختی افراد آسیب دیده تأثیر گذاشته و در نتیجه یادگیری اطلاعات جدید را برای آنها دشوارتر کند. با این حال، در اکثر اوقات، هوش کلی فرد آسیب دیده را تغییر نخواهد داد.
در مطلب زیر، توضیح خواهیم داد که ضربه مغزی چگونه می تواند بر یادگیری فرد آسیب دیده تأثیر بگذارد و همچنین روش هایی را که می توان برای کمک به او برای یادگیری اطلاعات بیشتر انجام داد را نیز عنوان خواهیم کرد.
آیا ضربه مغزی بر هوش تأثیر می گذارد؟
آسیب تروماتیک مغزی (Traumatic Brain Injury) به آسیب مغزی اشاره دارد که توسط یک نیروی خارجی ایجاد می‌شود. آسیب تروماتیک مغزی (TBI)، می‌تواند در اثر ضربه و یا تکان شدید به سر و یا بدن و یا در اثر ورود یک جسم به مغز ایجاد شود. در نظر داشته باشید که همه ضربه‌ها و یا تکان‌های سر منجر به آسیب تروماتیک مغزی (TBI) نخواهند شد. ضربه مغزی یک اصطلاح گسترده است که مجموعه وسیعی از آسیب‌هایی را که برای مغز اتفاق می‌افتد را توصیف می‌کند. شدت آسیب مغزی می‌تواند از ضربه مغزی خفیف تا آسیب شدیدی که منجر به کما و یا حتی مرگ می‌شود متغیر باشد.
پس از بروز هر گونه ضربه مغزی، حتی ضربه مغزی خفیف، ضریب هوشی فرد آسیب دیده کاهش یافته و یا از دست می‌رود، اما معمولاً با گذشت زمان این ضریب هوشی بهبود خواهد یافت.
این موضوع سبب شده که محققان استدلال کنند که بیشتر "از دست دادن هوش" پس از ضربه مغزی در واقع فقط در نتیجه تروما می باشد؛ به عبارت دیگر، مغز آنقدر مشغول ترمیم و بازسازی خود می باشد که منابع لازم برای پاسخگویی به سوالات برای تعیین ضریب هوشی را نخواهد داشت. به همین دلیل است که اعداد تست ضریب هوشی در مراحل اولیه بهبودی کمتر می باشند، اما به مرور افزایش خواهند یافت. به عبارتی، فرد آسیب دیده میزان هوشی را که قبل از آسیب دیدگی داشته را از دست نخواهد داد.
با این وجود، مغز توانایی دسترسی به دانش قبلی اش را به سرعت و کارآمدی قبل از ضربه مغزی نخواهد داشت. بنابراین، تنها به این دلیل که فرد پس از ضربه مغزی به زمان بیشتری برای پردازش اطلاعات نیاز دارد، به این معنی نیست که او هوش و توانانی ذهنی خود را از دست داده است.
آیا مغز می تواند خود را پس از بروز آسیب های مغزی ترمیم کند؟ با مفهوم نوروپلاستیسیته پس از آسیب های مغزی آشنایی دارید؟ مطلب زیر را مطالعه نمایید:
آیا مغز می تواند خود را ترمیم کند؟ آشنایی با مفهوم نوروپلاستیسیته پس از آسیب های مغزی
چگونه ضربه مغزی بر نحوه یادگیری تأثیر می گذارد؟
برخی از مشکلات شناختی، یادگیری اطلاعات جدید را برای برخی از بیماران ضربه مغزی تقریبا غیرممکن خواهند کرد. این عامل می تواند سبب شود که بازماندگان ضربه مغزی، علائم اختلالات یادگیری مانند اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) را تجربه کنند؛ حتی اگر آن اختلال را نداشته باشند.
از مطلب زیر دیدن فرمایید:
آیا کودک بیش فعال، اختلال یادگیری هم دارد؟
موارد زیر از اصلی ترین مشکلات شناختی پس از بروز ضربه مغزی می باشند که بر توانایی فرد برای یادگیری تأثیر خواهند گذاشت:
* مشکلات حافظه:
مشکلات مرتبط با حافظه از شایع ترین اختلالات شناختی پس از بروز ضربه مغزی می باشند. مشکلات مرتبط با حافظه بر حافظه بلند مدت فرد تأثیر نگذاشته و معمولا حافظه کوتاه مدت (Short-Term Memory) و حافظه فعال (Working Memory) را مختل می کنند.
حافظه فعال، حافظه ای است که مغز برای نگه داشتن اطلاعاتی که به تازگی دریافت کرده از آن استفاده می کند. به این ترتیب می توانید تشخیص دهید که شخصی که با شما صحبت می کند، چه گفته است.
هنگامی که حافظه فعال مختل می شود، تحلیل و درک چیزی که برای اولین بار می شنوید و یا می خوانید تقریبا غیرممکن خواهد شد؛ بنابراین ممکن است لازم باشد یک پاراگراف را چندین بار بخوانید تا متوجه شوید. این حالت خصوصا می تواند یادگیری یک موضوع جدید را دشوار کند.
* مشکلات توجه و تمرکز:
از دیگر مشکلات شایع شناختی که می تواند یادگیری را مختل کند، مشکلات توجه و تمرکز می باشد.
دامنه توجه کوتاه سبب می شود که افراد پس از ضربه مغزی برای مدت طولانی در تمرکز کردن با مشکل مواجه شده و همچنین ممکن است در توجه کردن به بیش از یک موضوع نیز به طور همزمان مشکل داشته باشند.
این حالت می تواند منجر به بروز مشکلات زیر شود:
* مشکل در اتمام یک فعالیت و یا پروژه
* بی قراری
* مشکل در برقراری مکالمات
به علاوه، دامنه توجه کوتاه می تواند تمرکز و حفظ اطلاعات جدید را برای فرد آسیب دیده دشوار کند. توجه به عنوان عامل اصلی و سازنده یادگیری در نظر گرفته می شود. به همین دلیل است که یافتن روش هایی برای غلبه بر مشکلات مرتبط با توجه پس از ضربه مغزی بسیار اهمیت دارد.
* سازماندهی مغز:
پس از ضربه مغزی، مغز در سازماندهی اطلاعات جدید با مشکل مواجه می شود و در نتیجه پردازش فعالیتها بسیار دشوارتر خواهد شد. این عامل می تواند تاثیر زیادی در یادگیری فرد آسیب دیده داشته باشد. حتی اگر فرد آسیب دیده بتواند به موضوعی که گفته می شود توجه کرده و آن را به خاطر بیاورد، باز هم آن موضوع را درک نخواهد کرد؛ مگر اینکه مغزش بتواند آن موضوع را به طور منطقی سازماندهی کند.
تفکر بی نظم و سازمان نیافته می تواند اثرات منفی دیگری را نیز به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، می تواند سبب شود که فرد تصمیم های عجولانه ای بگیرد؛ زیرا نمی تواند موقعیت را درست تجزیه و تحلیل کرده و بهترین گزینه را انتخاب کند.
بهترین مواد غذایی برای بهبود از ضربه مغزی کدامند؟ برای آشنایی دقیق با این مواد غذایی، مطلب زیر را مطالعه فرمایید:
رژیم غذایی مناسب برای بیماران ضربه مغزی
مداخلات درمانی و توانبخشی مناسب و زودهنگام، موثرترین روش در مدیریت و بهبود مشکلات ایجاد شده از آسیب های مغزی می باشند. تیم تخصصی کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی مرکز جامع توانبخشی ایران با بیش از دو دهه تجربه در توانبخشی موثر آسیب های مغزی و با استفاده از جدیدترین تجهیزات و تکنیک های خاص درمانی و با کمک مجرب ترین و با تجربه ترین درمانگران در دو شعبه فعال در مرکز و غرب تهران، آماده ارائه خدمات به شما عزیزان می باشد. جهت مشاوره و تعیین وقت با ما همراه شوید:
چگونه پس از ضربه مغزی بر مشکلات یادگیری فرد آسیب دیده غلبه کنیم؟
مشکلات حافظه، توجه، تمرکز و سازماندهی مغز، سه دلیل اصلی مشکلات یادگیری پس از بروز ضربه مغزی هستند. بنابراین، بهترین روش برای بهبود توانایی فرد آسیب دیده در یادگیری و بازیابی اطلاعات جدید، تمرکز بر درمان این سه مشکل می باشد.
مغز انسان خاصیت انعطاف پذیری بسیار بالایی داشته و توانایی ترمیم خود را از طریق فرآیندی به نام خاصیت نوروپلاستیسیته دارد. پدیده نوروپلاستیسیته، دلیل اصلی بهبودهای شگفت انگیز بسیاری از بازماندگان ضربه مغزی می باشد. وجود خاصیت نوروپلاستیسیته به مغز این امکان را می دهد که مسیرهای جدیدی را ایجاد کرده و مسیرهای موجود را نیز تقویت کند. خاصیت نوروپلاستیسیته، بخش های سالم مغز را قادر می سازد تا عملکردهای بخش های آسیب دیده مغز را جبران کند. مغز با تجربیات سازگار می شود؛ بنابراین، هنگامی که مغز به صورت مکرر با یک تجربه و یا فعالیت خاص مواجه می شود، مسیرهای مرتبط با آن تجربه و فعالیت نیز در مغز تقویت خواهند شد.
خوشبختانه، می توانید مغز فرد آسیب دیده را با تمرینات کادرمانی ذهنی تمرین دهید تا بتواند برخی از مهارت های ذهنی خود را دوباره بازیابی کند. به عنوان مثال، تمرینات مرتبط با حافظه کوتاه مدت می توانند به فرد آسیب دیده کمک کنند تا موضوعاتی را که به تازگی آموخته است را دوباره به خاطر آورده و مهارت های توجه و تمرکز را می توان با شروع فعالیت های کوتاه و آسان شروع کرده و به تدریج این تمرینات را دشوارتر کرد و توجه و تمرکز فرد را بهبود بخشید.
یادگیری مهارت های سازماندهی مغز به تنهایی و بدون کمک متخصصین دشوار خواهد بود. بنابراین، توصیه می شود با یک متخصص گفتاردرمانی و یا کاردرمان ذهنی مشورت کنید تا استراتژی های مناسب برای بهبود سازماندهی افکار فرد آسیب دیده را به کار برده و به شما نیز آموزش دهند.
آیا با اهمیت تمرینات کاردرمانی در بهبود بیماران ضربه مغزی آشنایی دارید؟ برای آشنایی دقیق، از مطلب زیر دیدن فرمایید:
کاردرمانی ضربه مغزی: چگونه کاردرمانی ضربه مغزی را بهبود می بخشد؟
ضربه مغزی و هوش: نکات کلیدی:
در نهایت، در نظرداشته باشید که ضربه مغزی از هوش فرد آسیب دیده کم نخواهد کرد. با این وجود، برخی از فعالیت های ذهنی، مانند یادگیری موضوعات، به زمان و تلاش بیشتری نیاز خواهند داشت. این مشکل به این دلیل ایجاد خواهد شد که مغز پس از ضربه مغزی کارایی کمتری دارد. پس از ضربه مغزی، اتصالات عصبی که مغز برای انجام فعالیت ها به آنها تکیه دارد از بین رفته و در نتیجه انجام فعالیت های پیچیده برای فرد آسیب دیده دشوار خواهد شد.
خبر خوب این است که این ارتباطات عصبی را می توان با فعال کردن خاصیت نوروپلاستیسیته و از طریق تمرینات شناختی و ذهنی مناسب بازسازی کرد. بنابراین، هرچه بیشتر برای بهبود مهارت‌های توجه و تمرکز، سازماندهی مغز و حافظه فرد آسیب دیده تمرین شود، مسیرهای عصبی مرتبط در مغز نیز بیشتر تقویت خواهند شد.
با افزایش بهبود مهارت های عنوان شده، متوجه خواهید شد که مهارت های یادگیری فرد آسیب دیده نیز به مرور بهبود خواهند یافت.
آیا کودکان پس از ضربه مغزی بهبود می یابند؟ در مسیر بهبودی آنها چه مسائلی را باید انتظار داشت؟ برای اگاهی بیشتر، مطلب زیر را مطالعه نمایید:
ضربه مغزی در کودکان (درصد بهبودی، روند درمان)
ترجمه توسط تیم پژوهشی بخش آسیب های مغزی مرکز جامع توانبخشی ایران