کلینیک کاردرمانی درکی حرکتی | مرکز جامع توانبخشی ایران
کاردرمانی درکی حرکتی: روشی نوین برای ارتقاء مهارت های کودکان
- توضیحات
تا به حال با کودکی مواجه شده‌اید که علیرغم هوش بالا در فعالیت‌های ساده‌ای همچون بستن بند کفش یا نوشتن با مشکل روبرو است؟ شاید فرد مسنی را دیده‌اید که به سادگی تعادل خود را از دست می‌دهد یا بزرگسالی را سراغ دارید که علیرغم تلاش فراوان در هماهنگی حرکات خود ناتوان است. این سناریوها نمونه‌هایی از چالش‌هایی هستند که ریشه در اختلال مهارتهای درکی حرکتی دارند.
نظریه پردازان برجسته‌ای همچون کپهارت بر اهمیت مهارتهای درکی حرکتی به عنوان زیربنای عملکرد بهینه در فعالیت‌های روزمره زندگی تاکید کرده‌اند. کاردرمانی درکی حرکتی تکنیکی است شامل روش‌ها و تمریناتی که به صورت خاص بر ارتقاء هماهنگی بین ذهن و بدن تمرکز دارند. این روش‌ها از جمله تمرینات شناختی و حرکتی هستند که باعث افزایش آگاهی افراد از حرکات خود و تاثیر آن‌ها بر روی عملکرد ذهنی و جسمی می‌شوند. یکی از مزایای کاردرمانی درکی حرکتی افزایش اعتماد به نفس و احساس کنترل بیشتر بر روی بدن است. با انجام تمرینات کاردرمانی درکی حرکتی افراد به طور کامل از قابلیت‌های خود آگاه می‌شوند و قدرت اجرای حرکات را بهبود می‌بخشند. اما قبل از هر چیزی لازم است که با رشد درکی حرکتی آشنا شویم.
منظور از رشد درکی حرکتی چیست؟
منظور از رشد درکی حرکتی فرایندی پویا و وابسته به هم است که طی آن توانایی‌های ادراکی و حرکتی کودک به صورت همزمان و مرتبط با یکدیگر تکامل می‌یابد. در این فرآیند سیستم‌های حسی مختلف (بینایی، شنوایی، لامسه و...) اطلاعات محیط را دریافت و به مغز ارسال می‌نمایند. مغز کودک با پردازش این اطلاعات دریافتی، درک و شناختی را از محیط پیرامون شکل می‌دهد. اما رشد درکی حرکتی صرفا به دریافت و پردازش اطلاعات حسی محدود نمی‌شود. خروجی این فرآیند، برانگیختن پاسخ‌های حرکتی متناسب با ادراک شکل‌گرفته است. به عبارت دیگر، کودک با تکامل رشد درکی حرکتی قادر است بر اساس درک خود از محیط حرکات ارادی و هدفمندی را سازماندهی و اجرا نماید.
رشد درکی حرکتی زمینه‌ساز بروز رفتارهای حرکتی پیچیده‌تر در سنین بالاتر می‌شود. فعالیت‌هایی نظیر دویدن، پریدن، بازی با توپ، نوشتن، حفظ تعادل، هماهنگی حرکتی، جهت‌یابی فضایی، برنامه‌ریزی حرکتی و ادراک عمقی همگی محصول نهایی یکپارچه‌سازی موثر اطلاعات حسی و برون‌دادهای حرکتی مناسب هستند. به شکل ساده‌تری میتواند گفت که کودک از حرکات خود، چیزهای جدیدی یاد می‌گیرد که به درک وی از محیط و بهبود حرکات بعدی کمک خواهد کرد. برای نمونه زمانی که کودک می‌خواهد توپ را داخل سبد بسکتبال بیاندازد، پس از چند تلاش یاد می‌گیرد که چقدر باید دستش را بالا بیاورد تا بتواند این کار را به درستی انجام دهد.
کاردرمانی درکی حرکتی چیست؟
حال که با رشد درکی حرکتی آشنا شدیم زمان آن رسیده که به بررسی کاردرمانی درکی حرکتی بپردازیم. یکی از اصول بنیادین در کاردرمانی درکی حرکتی تاثیر متقابل درک و حرکت روی همدیگر است. این اصل به این مفهوم اشاره دارد که چگونه توانایی‌های درکی و حرکتی به صورت همزمان و همبسته بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند و تقویت یکی میتواند به بهبود دیگری منجر شود. به عنوان مثال کسب توانایی چهار دست و پا راه رفتن که یک مهارت حرکتی است موقعیت سر فرد را تغییر داده و دید بهتری نسبت به مسائل به وی خواهد داد. از طرفی دیگر از تغییر موقعیت سر و زاویه دید میتواند درک بهتری نسبت به محیط در اختیار فرد قرار دهد. در نتیجه فرد هم از نظر درکی و هم از نظر مهارتهای حرکتی رو به جلو حرکت خواهد کرد.
کاردرمانگران با استفاده از تمرینات خاص و فعالیت‌های هدفمند به تقویت این تاثیر متقابل درک و حرکت روی همدیگر می‌پردازند. این تمرینات ممکن است شامل فعالیت‌هایی باشند که نیازمند هماهنگی پیچیده بین چشم و دست، تقویت عضلات خاص و بهبود تعادل و ثبات بدن هستند. از جمله روش‌های مورد استفاده در کاردرمانی درکی حرکتی می‌توان به تکنیک‌های تمرینی نظیر تمرینات تعادلی، فعالیت‌های دستی پیچیده و استفاده از ابزارهای کمکی مختلف اشاره کرد.
علاوه بر این کاردرمانگران به ارزیابی دقیق نیازهای هر فرد و تدوین برنامه‌های درمانی متناسب با شرایط وی می‌پردازند. این برنامه‌ها با هدف افزایش استقلال فردی و بهبود کیفیت زندگی طراحی می‌شوند. اهمیت تاثیر متقابل درک و حرکت روی همدیگر در این برنامه‌ها به وضوح دیده می‌شود و تاکید بر تقویت همزمان این دو جنبه از عملکرد انسانی، محور اصلی کاردرمانی درکی حرکتی را تشکیل می‌دهد.
کلینیک کاردرمانی ایران به عنوان یکی از باسابقه‌ترین کلینیک‌های تهران به مدد درمانگران ماهر و باتجربه خود و با به کارگیری جدیدترین تجهیزات در تلاش است تا بهترین خدمات را در زمینه کاردرمانی درکی حرکتی در اختیار مراجعان گرامی خود قرار دهد. برای دریافت مشاوره رایگان می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین جهت دریافت آنلاین نوبت می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید:
اهمیت سیستم ادراکی-حرکتی در کودکان
درک اهمیت رشد درکی حرکتی برای تمامی والدین و متخصصان حوزه‌ی کودک ضروری است. چرا که این فرآیند نقشی حیاتی در یادگیری، برقراری ارتباط، انجام فعالیت‌های روزمره و در نهایت مشارکت فعال کودک در اجتماع ایفا می‌کند. نقش سیستم ادراکی حرکتی در یادگیری از بدو تولد آغاز می‌شود. نوزاد با کاوشگری محیط از طریق حرکات ابتدایی و ادراک حسی مفاهیم اولیه در خصوص دنیای اطراف را فرا می‌گیرد. به تدریج و با تکامل این سیستم، یادگیری از طریق تعامل با اشیاء، برقراری ارتباط و شرکت در فعالیت‌های مختلف صورت می‌پذیرد.
در سنین مدرسه نقش سیستم ادراکی-حرکتی در یادگیری ملموس‌تر می‌شود. برای مثال خواندن نیازمند ادراک بصری دقیق حروف و کلمات، هماهنگی چشم و دست برای ردیابی خطوط و همچنین، ادراک فضایی برای درک جهت حروف و کلمات است. مهارت نوشتن نیز مستلزم هماهنگی حرکات ظریف انگشتان، ادراک فضایی برای نوشتن درون خطوط و ادراک عمقی برای اعمال فشار مناسب بر قلم است.
علاوه بر مهارتهای تحصیلی، سیستم ادراکی-حرکتی در عملکرد روزمره نیز نقشی حیاتی ایفا می‌کند. برقراری ارتباط غیرکلامی از طریق حرکات بدن و حالات چهره، درک روابط فضایی برای مسیریابی و جهت‌یابی و تنظیم رفتار در موقعیت‌های مختلف همگی وابسته به عملکرد بهینه‌ی این سیستم هستند. در واقع می‌توان این مهارت‌ها را مهارتهای پایه‌ای برای بسیاری از فعالیت‌های روزمره زندگی دانست که زندگی بدون آن‌ها غیرممکن است.
انواع مهارتهای درکی حرکتی
سیستم درکی حرکتی شبکه‌ای پیچیده و به هم پیوسته از زیرساختارها و فرایندهای عصبی است که امکان برقراری ارتباط موثر با محیط را فراهم می‌آورد. در این ارکستر هماهنگ اجزای مختلف با یکدیگر همکاری می‌کنند تا فرد بتواند اطلاعات محیط را دریافت و ادراک کرده و در نهایت به آن‌ها پاسخ حرکتی مناسب دهد. شناخت مهارتهای درکی حرکتی و نقش آن‌ها میتواند دید مناسب‌تری نسبت به مسائل و مشکلات افراد در اختیار ما قرار دهد. مهم‌ترین مهارتهای درکی حرکتی شامل موارد زیر است:
1- آگاهی بدنی
آگاهی از بدن (body awareness) یکی از مهارتهای درکی حرکتی بنیادین به شمار می‌آید که در دوران کودکی و به تدریج از طریق تعامل با محیط شکل می‌گیرد. این مفهوم به درک فرد از وضعیت و حرکت بدن خود اشاره دارد و نقش بسزایی در هماهنگی حرکات، برقراری تعادل و در نهایت عملکرد بهینه فرد در فعالیت‌های روزمره زندگی ایفا می‌کند.
آگاهی از بدن شامل اجزای مختلفی است. فرد باید بتواند موقعیت اندام‌های مختلف بدن خود را نسبت به هم درک کند (درک وضعیت). برای مثال تشخیص اینکه دست راست جلوتر از دست چپ قرار دارد یا اینکه آرنج چپ خم شده است، نیازمند آگاهی از بدن است. همچنین فرد باید بتواند حرکت اندام‌های بدن خود را حس کند (درک حرکت). درک اینکه دست در حال بالا رفتن است یا اینکه پا در حال چرخش است، جزئی از آگاهی از بدن محسوب می‌شود.
در شکل‌گیری آگاهی از بدن دو سیستم حسی کلیدی نقش بسزایی ایفا می‌کنند:
حس عمقی (پروپریوسپتیو): گیرنده‌های عصبی موجود در مفاصل، عضلات و تاندون‌ها اطلاعاتی در خصوص وضعیت و حرکت اندام‌های بدن را به سیستم عصبی مرکزی ارسال می‌کنند. این اطلاعات برای ایجاد نقشه‌ی ذهنی از بدن و درک وضعیت نسبی اندام‌ها نسبت به هم ضروری هستند.
سیستم بینایی: حس بینایی اطلاعاتی در خصوص موقعیت اندام‌های بدن در فضا را فراهم می‌آورد. برای مثال فرد با دیدن دست خود در حال بالا رفتن درک می‌کند که این حرکت در حال انجام است.
اطلاعات دریافتی از سیستم‌های حس عمقی و بینایی در مغز یکپارچه و پردازش می‌شوند. خروجی این فرآیند یکپارچه‌سازی، شکل‌گیری آگاهی از بدن است.
2- آگاهی از زمان
آگاهی از زمان یکی از مهارتهای درکی حرکتی ظریف اما حیاتی است که در درک توالی وقایع و مدت زمان آن‌ها نقش اساسی ایفا می‌کند. این مفهوم به فرد امکان می‌دهد تا ترتیب رویدادها را درک کند، مدت زمان سپری شده را تخمین بزند و برنامه‌ریزی زمان‌مند برای فعالیت‌های مختلف داشته باشد.
در شکل‌گیری آگاهی از زمان مناطق مختلفی از مغز به ویژه مخچه و برخی از قشرهای جلویی مغز نقش دارند. همچنین سیستم شنوایی نیز در برآورد مدت زمان نقش مهمی ایفا می‌کند. ضربان ریتمیک امواج صوتی به مغز کمک می‌کند تا توالی و مدت زمان وقایع را درک نماید. آگاهی از زمان در فعالیت‌های مختلف درکی حرکتی به کار گرفته می‌شود. برای مثال در خواندن و درک مطلب فرد نیازمند آگاهی از زمان است تا بتواند توالی حروف، کلمات و جملات را درک کند و مفهوم کلی متن را استخراج نماید. در موسیقی و رقص نیز آگاهی از زمان نقش محوری دارد. نوازنده یا رقاص با درک ریتم و مدت زمان نت‌ها یا حرکات، میتواند اجرای هماهنگ و دلنشینی ارائه دهد. علاوه بر آن در شکل گیری حافظه هم نقشی اساسی داشت و به فرد کمک می‌کند که توالی اتفاق‌ها را به درستی به خاطر بسپارد. از طرفی دیگر آگاهی از زمان در برنامه‌ریزی حرکتی و هماهنگی بین اندام‌های مختلف بدن نیز نقش اساسی دارد. برای مثال در هنگام راه رفتن یا توپ بازی فرد نیازمند آگاهی از زمان است تا بتواند توالی حرکات را به درستی انجام دهد و هماهنگی بین پاها، دست‌ها و سایر اندام‌ها را حفظ نماید.
3- آگاهی از فضا و جهت گیری
آگاهی از فضا و جهت گیری یکی از مهارتهای درکی حرکتی بنیادین است که به فرد امکان می‌دهد موقعیت خود و موقعیت اشیاء را در محیط نسبت به یکدیگر درک کند. این مفهوم در برگیرنده‌ی توانایی درک جهت‌های اصلی (مانند بالا و پایین، جلو و عقب، چپ و راست)، روابط فضایی (مانند داخل و خارج، دور و نزدیک) و همچنین درک جهت‌گیری بدن در فضا است.
سیستم‌های مختلفی در شکل‌گیری آگاهی از فضا و جهت گیری نقش ایفا می‌کنند. سیستم بینایی اطلاعات بصری در خصوص موقعیت و جهت اشیاء را فراهم می‌آورد. سیستم دهلیزی (وستیبولار) در گوش داخلی اطلاعات مربوط به تعادل و جهت‌گیری بدن در فضا را به مغز ارسال می‌کند. حس عمقی نیز با ارسال اطلاعاتی در خصوص وضعیت و حرکت مفاصل به درک موقعیت بدن در فضا کمک می‌نماید.
آگاهی از فضا و جهت گیری در فعالیت‌های مختلف درکی حرکتی کاربرد دارد. به عنوان مثال برای نوشتن بر روی کاغذ، کودک نیازمند درک جهت خطوط و فاصله‌ی مناسب کلمات از یکدیگر است. در فعالیت‌های ورزشی همچون دویدن و یا بازی با توپ نیز، فرد با تکیه بر آگاهی از فضا و جهت گیری میتواند مسیر حرکت خود را تنظیم کند، موقعیت توپ را نسبت به خودش درک نماید و واکنش‌های حرکتی مناسب انجام دهد.
عوارض اختلال در مهارتهای درکی حرکتی
اختلال در مهارتهای درکی حرکتی میتواند جنبه‌های مختلفی از زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. به گونه‌ای که احتمالا انجام دادن ساده‌ترین کارهای روزانه هم برای فرد سخت خواهد شد. این مهارت‌ها به فرد کمک خواهند کرد که برای انجام هر فعالیتی برنامه داشته باشد و بتواند مراحل آن را به درستی درک و پیش بینی کند. برای نمونه کودک باید مراحل بستن بند کفش را بلد باشد و بتواند این مراحل را به اجرا در بیاورد. بنابراین اختلال در مهارتهای درکی حرکتی میتواند عوارض ناخوشایندی به همراه داشته باشد که موارد زیر بخشی از این عوارض هستند:
- اختلال در فعالیت‌های حرکتی درشت: ناتوانی در پرتاب کردن، گرفتن، ضربه زدن، پریدن، تاب خوردن؛
- اختلال در فعالیت‌های حرکتی ظریف: ناتوانی در بریدن، بستن بند کفش، چکش زدن، بستن دکمه، ریختن؛
- اختلال در فعالیت‌های آگاهی از بدن: بروز مشکل در نام بردن، اشاره کردن، شناسایی کردن، حرکت دادن و انجام کارها با استفاده از اعضای بدن؛
- اختلال در فعالیت‌های آگاهی فضایی: بروز اختلال در حرکت کردن، کاوش کردن، مکان‌یابی کردن، مقایسه کردن و شناسایی کردن با استفاده از راه رفتن، دویدن، گرفتن، غلتیدن، مسیریابی در تونل‌ها و مازها؛
- اختلال در درک فضایی و جهت یابی: اختلال در حرکت کردن، ایستادن، اشاره کردن، شناسایی کردن و تقلید کردن با استفاده از بدن، اشیاء و وسایل؛
- اختلال در فعالیت‌های تعادلی: بروز ناتوانی در راه رفتن، جهیدن و دست زدن با استفاده از تیرهای تعادل، تخته‌های تعادل، ترامپولین؛
- اختلال در فعالیت‌های تلفیقی: مشکل در ضربه زدن به توپ‌های در حال حرکت، ردیابی اشیاء در حال حرکت، تطبیق دادن پاسخ‌های دیداری و حرکتی و واکنش به نشانه‌های شنیداری.
اهداف کاردرمانی درکی حرکتی
کاردرمانی درکی حرکتی یکی از تکنیک‌های مورد استفاده در کاردرمانی است و هدف آن با هدف کلی و نهایی کاردرمانی که رساندن فرد به حداکثر توانایی ممکن برای انجام مستقل فعالیت‌های روزانه است، یکسان است. اما برای دستیابی به این هدف لازم است که آن را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنیم تا بتوانیم برنامه درمانی مشخصی برای دستیابی به آن‌ها ایجاد کنیم. به همین دلیل کاردرمانی درکی حرکتی تلاش خواهد کرد تا موارد زیر را در افراد بهبود ببخشد:
1- تقویت مهارتهای حرکتی درشت
مهارتهای حرکتی درشت مجموعه‌ای از فعالیت‌ها هستند که با به کارگیری گروه‌های عضلانی بزرگ بدن همچون عضلات اندام تحتانی، تنه و بالاتنه انجام می‌شوند. این مهارت‌ها عموما حرکات با دامنه زیاد را برای فرد فراهم می‌کنند. مثلا بالا آوردن دست برای برای بستن پنجره یک مهارت حرکتی درشت محسوب می‌شود. کاردرمانی درکی حرکتی تلاش خواهد کرد که مهارتهای حرکتی درشت را تقویت کند تا فرد بتواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد.
2- تقویت مهارتهای حرکتی ظریف
برخلاف مهارتهای حرکتی درشت، مهارتهای حرکتی ظریف بیشتر ماهیچه‌های کوچک را درگیر خواهند کرد. بیشتر این مهارت‌ها مربوط به حرکات انگشتان دست است، اما میتواند حرکات صورت را هم به آن‌ها اضافه کرد. از آنجایی که مهارتهای حرکتی ظریف تکمیل کننده مهارتهای حرکتی درشت هستند، وجود آن‌ها برای اینکه فرد بتواند فعالیت‌های خود را به تنهایی انجام دهد، ضروری هستند. برای نمونه در مثال بالا که مربوط به بستن پنجره بود، فرد باید بتواند دستگیره پنچره را بگیرد و آن را ببندد. کاردرمانی درکی حرکتی با درک اهمیت مهارتهای حرکتی ظریف تلاش خواهد کرد که این مهارت‌ها را به نحوی مناسب تقویت کند.
3- تقویت یکپارچگی حسی
اختلال در پردازش حسی یکی دیگر از مشکلاتی است که به کمک کاردرمانی درکی حرکتی، قابل بهبود است. در این اختلال افراد نمی‌توانند اطلاعات دریافتی از حس‌های مختلف را پردازش کرده و آن‌ها را با هم منطبق کنند. به همین دلیل افراد نمی‌توانند بسیاری از کارهای خود را به درستی انجام دهند. برای نمونه ممکن است فرد حس لامسه ضعیفی داشته باشد و در نتیجه متوجه سوختن دستش در برخورد با اجسام داغ مانند بخاری نشود. کاردرمانی درکی حرکتی به کمک تمرینات ساده مانند روپایی زدن با توپ به هماهنگی حس‌های بدن کمک می‌کند و میتواند فرد را برای انجام دادن فعالیت‌های روزمره زندگی آماده کند.
4- بهبود آگاهی فضایی
در نهایت کاردرمانی درکی حرکتی به بهبود آگاهی فضایی افراد کمک می‌کند. این مهارت‌ها برای انجام بسیاری از فعالیت‌ها ضروری هستد. برای نمونه تمرین روپایی زدن با توپ به درک موقعیت خودمان نسبت به محیط نیاز دارد (برای اینکه با موانع برخورد نکنیم) و همچنین باید بتوانیم موقعیت توپ را به صورت همزمان آنالیز کنیم. از طرفی دیگر هماهنگی بین چشم و پا لازم است تا بتوانیم در توپ را تعقیب کرده و در زمان مناسب به آن ضربه بزنیم. بنابراین بهبود آگاهی فضایی یکی از پایه‌های مورد نیاز برای زندگی مستقل ما است. به همین دلیل کاردرمانگران تلاش می‌کنند که در این زمینه به افراد کمک کنند.
هر کدام از این اهداف کاردرمانی هم خود دارای جزئیات و بخش‌هایی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند. اما توضیح تک تک آن‌ها از حوصله این نوشته خارج است به همین دلیل به صورت موردی چند مورد از اهداف خرد کاردرمانی درکی حرکتی را در ادامه با هم مرور خواهیم کرد:
- ارتقاء هماهنگی دوطرفه و یکطرفه؛
- بهبود هماهنگی چشم و دست، چشم و پا؛
- بهبود توانایی عبور دست از خط وسط بدن؛
- افزایش تعادل و ثبات وضعی بدن؛
- بهبود درک فضایی و جهت یابی؛
- تقویت مهارتهای برنامه ریزی و سازماندهی حرکتی؛
- افزایش تمرکز و کاهش حواس پرتی؛
- ارتقاء مهارتهای نوشتاری و خواندن؛
- بهبود عملکرد تحصیلی و اجتماعی؛
- بهبود درک فرد از محیط؛
- افزایش مهارتهای شناختی.
کدام بیماری‌ها به کاردرمانی درکی حرکتی نیاز دارند؟
طیف وسیعی از بیماری‌ها می‌توانند از خدمات کاردرمانی درکی حرکتی استفاده کنند. این اختلالات عموما در حوزه رشدی و کودکان بوده اما تنها به کودکان محدود نخواهد بود. بلکه برای بسیاری از اختلالات بزرگسالی مانند ام اس و پارکینسون هم کاربرد خواهد داشت. مهم‌ترین بیماری‌هایی که به کاردرمانی درکی حرکتی مراجعه می‌کنند شامل موارد زیر است:
اختلالات اوتیسم: افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در پردازش اطلاعات حسی و برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل باشند. کاردرمانی درکی حرکتی میتواند به این افراد در تقویت مهارتهای ارتباطی، بهبود تعاملات اجتماعی و افزایش استقلال در زندگی روزمره کمک کند.
اختلالات یادگیری: برخی از کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ممکن است در درک مفاهیم فضایی، پردازش اطلاعات بصری و شنوایی و یا مهارتهای حرکتی ظریف دچار مشکل باشند. کاردرمانی درکی حرکتی میتواند به این کودکان در تقویت مهارتهای یادگیری، بهبود عملکرد تحصیلی و افزایش اعتماد به نفس کمک کند.
اختلالات توجه و تمرکز: افراد مبتلا به اختلالات توجه و تمرکز ممکن است در تمرکز بر روی یک فعالیت، سازماندهی افکار و یا کنترل رفتارهای تکانشی خود دچار مشکل باشند. کاردرمانی درکی حرکتی میتواند به این افراد در تقویت مهارتهای توجه، بهبود تمرکز و افزایش کنترل رفتار کمک کند.
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی: کودکان مبتلا به ADHD ممکن است مشکلاتی در هماهنگی حرکتی و تنظیم حسی داشته باشند. کاردرمانی میتواند به بهبود تمرکز، کنترل حرکتی و تنظیم حسی این کودکان کمک کند.
آسیب مغزی: ضربه مغزی، سکته مغزی و سایر آسیب‌های مغزی می‌توانند منجر به مشکلات مختلفی در زمینه‌های حسی و حرکتی شوند. کاردرمانی درکی حرکتی میتواند به افراد مبتلا به آسیب مغزی در بازیابی عملکردهای حسی و حرکتی، کاهش ناتوانی‌ها و افزایش استقلال در زندگی روزمره کمک کند.
اختلالات حرکتی: فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و سایر اختلالات حرکتی می‌توانند منجر به ضعف عضلانی، عدم تعادل و مشکلات حرکتی شوند. کاردرمانی درکی حرکتی میتواند به افراد مبتلا به اختلالات حرکتی در تقویت عضلات، بهبود تعادل، افزایش دامنه حرکتی و ارتقای عملکرد حرکتی کمک کند.
مهم است توجه داشته باشید که این لیست جامع نیست و کاردرمانی درکی حرکتی میتواند برای طیف وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات دیگر نیز مفید باشد. در نهایت تشخیص اینکه آیا کاردرمانی درکی حرکتی برای یک فرد خاص مناسب است یا خیر، توسط متخصصان مربوطه مانند کاردرمانگر، متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک انجام می‌شود.
تکنیک‌ها و تمرینات کاردرمانی درکی حرکتی
کاردرمانی درکی حرکتی رویکردی تخصصی در توانبخشی است که با تمرکز بر تقویت ارتباط میان سیستم‌های حسی و حرکتی به دنبال بهبود عملکرد و ارتقای استقلال فرد در زندگی روزمره است. این رویکرد درمانی از طیف وسیعی از تکنیک‌ها و تمرینات بهره می‌برد که با توجه به نیازها و شرایط منحصر به فرد هر مراجع طراحی و اجرا می‌شوند. بیشتر تمرینات ارائه شده در این بخش با بازی همراه بوده و به نوعی می‌توان آن را هم راستا و هم سو با بازی درمانی دانست. برخی از تکنیک‌ها و تمرینات مورد استفاده در کاردرمانی درکی حرکتی شامل موارد زیر است:
1- فعالیت‌های حس عمقی
هدف: تقویت درک موقعیت بدن در فضا و حس حرکت.
نمونه فعالیت‌ها: تاب خوردن، خزیدن، بازی با توپ‌های حسی، انجام حرکات کششی، راه رفتن روی سطوح ناپایدار
2- فعالیت‌های تعادلی (وستیبولار)
هدف: تقویت حس تعادل و ثبات بدنی.
نمونه فعالیت‌ها: پریدن، چرخیدن، راه رفتن روی خطوط باریک، بازی با تخته تعادل، انجام حرکات یوگا
3- فعالیت‌های لامسه
هدف: تقویت حس لامسه و درک بافت اشیاء.
نمونه فعالیت‌ها: بازی با مواد مختلف (شن، خمیر، گل رس)، پوشیدن لباس‌های بافت‌دار، انجام نقاشی با انگشت، ماساژ درمانی.
4- فعالیت‌های دیداری
هدف: تقویت مهارتهای دیداری مانند تعقیب بصری، هماهنگی چشم و دست، ادراک عمق.
نمونه فعالیت‌ها: پازل‌چینی، ردیابی، بازی‌های توپ و راکتی، انجام کارهای ظریف مانند نخ کردن مهره‌ها.
5- فعالیت‌های ادراکی
هدف: تقویت مهارتهای حل مسئله، برنامه‌ریزی، تفکر انتقادی.
نمونه فعالیت‌ها: بازی‌های فکری، حل معما، انجام آزمایش‌های علمی، انجام کارهای گروهی.
6- فعالیت‌های حرکتی درشت
هدف: تقویت مهارتهای حرکتی درشت مانند راه رفتن، دویدن، پریدن، حفظ تعادل.
نمونه فعالیت‌ها: بازی‌های ورزشی، انجام حرکات ژیمناستیک، رقص، صعود از موانع.
7- فعالیت‌های حرکتی ظریف
هدف: تقویت مهارتهای حرکتی ظریف مانند نوشتن، نقاشی، بریدن با قیچی، بستن بند کفش.
نمونه فعالیت‌ها: کار با مداد رنگی، انجام کارهای دستی، بازی با قطعات لگو، استفاده از ابزارهای ظریف.
سخن پایانی
در این نوشته مرکز جامع توانبخشی ایران تلاش کردیم اطلاعات جامعی در مورد چیستی کاردرمانی درکی حرکتی، مزایا، اهداف و کاربردهای آن در اختیار شما قرار دهیم. امیدواریم توانسته باشیم که سوالات شما را پاسخ دهیم. در صورتی که هنوز هم در این حوزه ابهام یا سوالی دارید می‌توانید آن را در کادر زیر وارد کنید تا همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به آن پاسخ دهند.
گزارش