چرا درمان مشکلات حسی در کودکان بسیار اهمیت دارد؟
- توضیحات
اختلال پردازش حسی در کودکان می‌تواند فراتر از مشکلات بینایی، بویایی، شنوایی، لامسه و چشایی باشد. کودکان ممکن است در پردازش حواس موثر بر مهارت های حرکتی نیز چالش داشته باشند. در مطلب زیر توضیح خواهیم داد که چگونه مشکلات حسی در کودکان می توانند بر عواملی مانند تعادل و قدرت بدنی آنها نیز تأثیر بگذارند.
همه ما با حواس پنج گانه شامل بینایی (Vision)، شنوایی (Auditory)، بویایی (Smell)، چشایی (Taste) و لامسه (Tactile) آشنایی داریم؛ ولی در بدن ما بیش از پنج حس وجود دارد.
علاوه بر این حواس عنوان شده، سه حس دیگر به نام‌های حس عمقی (Proprioception)، حس وستیبولار (Vestibular) و حس درونی یا خودآگاهی (Interoception) نیز در بدن ما وجود دارند که در درک بهتر وضعیت بدنی به ما کمک می کنند. برخی از این حواس کمتر شناخته شده بر حرکت نیز تأثیر می گذارند.
کودکانی که مشکلات پردازش حسی دارند، ممکن است در پردازش اطلاعاتی که از طریق حواسشان دریافت می کنند چالش داشته باشند. در ادامه به توضیح این سه حس مهم و موثر بر حرکت خواهیم پرداخت.
منظور از اضافه بار حسی یا بیش حسی چیست؟ اختلالات مرتبط با آن کدامند؟ روش های درمانی برای بهبود آن چیست؟ مطلب زیر را مطالعه نمایید:
مشکلات اضافه بار حسی و درمان آن
* حس عمقی (Proprioception): حس عمقی، حسی است که آگاهی بدن ما را کنترل می کند؛ به عبارتی این حس به ما کمک می‌کند تا وضعیت بدن خود را درک کنیم. حس عمقی به ما امکان می دهد تا متوجه شویم که بخش های مختلف بدن ما در کجا هستند و مکان، حرکات و اعمال خود را درک کنیم. به عنوان مثال، سعی کنید دست خود را به شکلی بالا ببرید که می خواهید به یک سوال پاسخ دهید. شما متوجه می شوید که دستتان در بالای سرتان قرار دارد، نه مستقیم در مقابل شما، حتی اگر نتوانید آن را ببینید. به علاوه، این حس به حفظ تعادل و راه رفتن نیز کمک خواهد کرد.
* حس وستیبولار (Vestibular): حس وستیبولار، حسی است که اطلاعات مربوط به وضعیت بدنی، آگاهی فضایی و تعادل را برای ما کنترل می‌کند. این حس به ما کمک می‌کند تا متوجه شویم که کل بدن ما در کجا قرار داشته و همچنین به ما کمک می کند تا حالت ایستاده خود را به شکل ثابت و مستقیم حفظ کنیم و همچنین جهت گیری فضایی را نیز برای ما فراهم می‌کند. این حس بیشتر از طریق گوش داخلی که مانند یک شتاب سنج کوچک عمل می‌کند، دریافت می‌شود. هنگامی که کودکی نتواند این گونه اطلاعات را پردازش کند، ممکن است سبب شود که او احساس عدم تعادل کرده و کنترل نشده حرکت کند.
* حس درونی یا خودآگاهی (Interoception): این حس یکی از نادیده گرفته شده ترین حس‌های ما می باشد. این حس به ما امکان می دهد که متوجه شویم و احساس کنیم که در بدن ما چه می گذرد. هر کدام از اعضای بدن ما دارای یک سری گیرنده هستند که وضعیت کلی آنها را به ما اطلاع می‌دهند. برای مثال حس گرسنگی یا تشنگی از نتیجه فعالیت حس درونی یا خودآگاهی بوده و به ما در حفظ و بقای خودمان کمک می‌کند. در مقیاسی بزرگ‌تر، بسیاری از حس‌های ما مانند اضطراب، گرما، سرما و بسیاری از هیجانات ما ناشی از حس درونی یا خودآگاهی می باشد. کودکانی که در پردازش این حس چالش دارند، در تشخیص زمان دقیق احساس گرسنگی، سیری، گرما، سرما، تشنگی و حتی زمان رفتن به دستشویی نیز چالش خواهند داشت.
آیا با مفهوم آگاهی فضایی و اهمیت آن بر رشد و تکامل کودکان آشنایی دارید؟ برای آگاهی دقیق، از مطلب زیر دیدن فرمایید:
اهمیت آگاهی فضایی و تاثیر آن بر رشد و تکامل کودکان
امروزه نقش تمرینات کاردرمانی با تاکید بر رویکرد یکپارچگی حسی در بهبود مشکلات حسی، بسیار اهمیت یافته است. در صورت مشاهده هر گونه علائمی از مشکلات حسی و اختلال پردازش حسی در کودکتان، با متخصصین کاردرمانی مرکز جامع توانبخشی ایران همراه شوید. مرکز جامع توانبخشی ایران با بیش از دو دهه تجربه در زمینه خدمات توانبخشی تخصصی کودکان و با کمک مجرب ترین درمانگران در دو شعبه فعال در مرکز و غرب تهران در رفع مشکلاتی مانند اختلالات پردازش حسی، برنامه ریزی حرکتی، مهارت های درکی حرکتی، آگاهی فضایی، انواع اختلالات یادگیری و شناختی، و تاخیر و اختلال در انواع مهارت های حرکتی درشت و ظریف، با به کار بردن به روزترین تکنیک ها و تجهیزات آماده ارائه خدمات به کودکان عزیز شما می باشد.
جهت مشاوره و تعیین وقت با ما همراه شوید:
مشکلات حسی چگونه می‌توانند بر مهارت های حرکتی کودکان تأثیر بگذارند؟
مشکلات حسی به روش های زیر می توانند مهارت های حرکتی کودکان را تحت تاثیر قرار دهند:
* کودک ممکن است دست و پا چلفتی (کلامزی) به نظر برسد:
برای کودکانی که آگاهی دقیقی از حرکات خود ندارند، انجام فعالیت هایی مانند دویدن و یا حتی بالا و پایین رفتن از پله ها ممکن است دشوار باشد. این کودکان ممکن است آهسته حرکت کنند و یا از انجام فعالیت هایی که بیش از حد چالش برانگیز هستند اجتناب کنند.
* کودک ممکن است از میزان قدرت بدنی خود آگاهی نداشته باشد:
تصور کنید که از یخچال یک کارتن آبمیوه را بیرون آورده و فکر می کنید که پر و سنگین بوده؛ اما در واقع خالی می باشد. ممکن است کارتن را تکان دهید و یا حتی آن را رها کنید؛ زیرا بیشتر از میزان مورد نیاز از عضلات خود استفاده کرده اید. مشکلات حسی می‌توانند آگاهی از میزان قدرت مورد نیاز برای انجام انواع فعالیت ها را دشوار کنند. کودکان ممکن است نوک مداد را بشکنند، زیرا خیلی سخت و محکم می نویسند. یا ممکن است زمانی که می خواهند صفحه ای را ورق بزنند، آن را پاره کنند. یا شما را خیلی سفت و محکم بغل کنند.
* کودک ممکن است علاقه ای به انجام فعالیت هایی که سایر کودکان آنها را سرگرم کننده می دانند، نداشته باشد:
به عنوان مثال، کودک ممکن است علاقه ای به تاب بازی نداشته باشد؛ زیرا بر روی تاب احساس امنیت نکرده و ورودی حسی لازم را دریافت نخواهد کرد تا احساس امنیت کند. به این ترتیب، همانطور که تاب حرکت می کند، سبب می شود که کودک احساس ترس کند.
* کودک ممکن است دائماً در حرکت باشد، با اشیاء و وسایل برخورد کرده و یا به نظر غیر قابل کنترل باشد:
برخی از کودکان بازخورد کافی از سیستم حسی شان را دریافت نمی کنند. بنابراین، علاقه دارند که فعالیت بیشتری داشته و گاهی فعالیت هایی را انجام می دهند که ایمن نیستند. به عنوان مثال، هنگامی که در راهرو حرکت می کنند، ممکن است به دیوار بخورند تا احساس کنند امنیت بیشتری دارند. یا ممکن است به همین دلیل پاهای خود را در زیر میز خود لگد بزنند. ممکن است در کلاس به جای راه رفتن بدوند و یا زیاد با همکلاسی هایشان برخورد کنند.
آیا می دانید اختلال در مهارت برنامه ریزی حرکتی باعث می شود که برای کودکتان اصطلاح دست و پا چلفتی یا کلامزی به کار برده شود؟ از مطلب زیر دیدن فرمایید:
اهمیت مهارت برنامه ریزی حرکتی در کودکان و تمرینات تقویت آن
سخن آخر:
اختلال پردازش حسی، سبب می‌شود که کودک نتواند حواس مختلف خود را به خوبی دریافت و پردازش کند. به همین دلیل در انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره زندگی دچار مشکل خواهد شد. مشکلات حسی ممکن است مهارت های حرکتی کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهند. علاوه بر موارد عنوان شده، مشکلات حسی ممکن است به روش‌های دیگری نیز بر مهارت های حرکتی کودکان تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، چنانچه کودکان از لمس کردن اشیاء ناراحت بوده و حس خوبی نداشته باشند، ممکن است تمایلی به بازی و دستکاری اشیاء نداشته باشند. در نتیجه، این حالت می تواند رشد و تکامل مهارت های حرکتی ظریف و مهارت های حرکتی درشت کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
آیا ممکن است کودکی به دلیل فلج مغزی، مشکلات حسی داشته باشد؟ از مطلب زیر دیدن نمایید:
خوشبختانه، روش های زیادی برای کمک به بهبود و کاهش مشکلات حسی در کودکان وجود دارد. درمان مشکلات حسی با کمک متخصصین کاردرمانی و با تاکید بر رویکرد درمان یکپارچگی حسی امکان پذیر خواهد بود. با شرکت در جلسات کاردرمانی و مشاوره با متخصصین کاردرمانی معتبر، می توانید با استراتژی های مناسب برای تعدیل مشکلات حسی در کودکتان در خانه و همچنین با نکات لازم برای مدیریت حسی و جلوگیری از به هم ریختگی حسی در کودکتان نیز آشنا شوید.
کاردرمانی درکی حرکتی چیست؟ آیا می دانید اختلال پردازش حسی در کودکان با کمک کاردرمانی درکی حرکتی نیز قابل بهبود می باشد؟ مطلب زیر را مطالعه نمایید:
کاردرمانی درکی حرکتی: روشی نوین برای ارتقاء مهارت های کودکان
ترجمه توسط تیم پژوهشی بخش کاردرمانی حسی و درکی حرکتی مرکز جامع توانبخشی ایران