معجزه کاردرمانی جسمی در کودکان اوتیسم
- توضیحات
اختلال طیف اوتیسم (ASD)، یک اختلال رشدی و تکاملی می باشد که توانایی های کودک برای برقراری روابط اجتماعی و تعامل با سایر افراد را مختل می کند.
کودکان طیف اوتیسم اغلب رفتارهای محدود، تکراری (کلیشه‌ای) و علایق عجیب دارند. به عبارتی، اختلال طیف اوتیسم، با اختلالات مداوم در ارتباطات اجتماعی، وجود الگوهای تکراری و محدود در رفتارها، علایق و یا فعالیت‌ها، چالش‌های پردازش حسی، و به طور کلی یک مغز متفاوت با استعدادهای متفاوت مشخص می‌شود.
براساس تحقیقات منتشر شده در گزارشات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) در سال 2023، در چند دهه گذشته میزان بروز اختلال طیف اوتیسم در کودکان رو به افزایش بوده است؛ به طوری که در ایالات متحده آمریکا، از هر 36 کودک هشت ساله یک کودک مبتلا به اوتیسم شناسایی شده است.
علايم اختلال طیف اوتیسم ممکن است در 12 ماه اول زندگی کودک تشخیص داده شوند. در برخی دیگر از کودکان، علائم اوتیسم ممکن است تا 24 ماهگی و یا حتی بعد از آن ظاهر نشوند. برخی از کودکان طیف اوتیسم تا حدود 18 تا 24 ماهگی، مهارت‌های جدیدی بدست آورده و مراحل تکاملی مناسب با سنشان را کسب می کنند و سپس مهارت‌های جدیدی را به دست نیاورده و یا مهارت‌هایی را که قبلا داشته اند را نیز از دست می‌دهند.
اختلال اوتیسم در طیفی از خفیف تا شدید متغیر بوده و آن را به عنوان اختلال طیف اوتیسم در نظر می گیرند. برخی از کودکان اوتیسم مهارت های یادگیری و حل مسئله پیشرفته ای دارند؛ در حالی که برخی دیگر از آنها نیاز به کمک روزانه دارند. در واقع این اختلال بر روی کودکان مختلف، اثرات متفاوتی به جای می‌گذارد و به هیچ وجه نمی‌توان دو کودک با علایم مشابه را پیدا کرد. کودکان طیف اوتیسم مانند هر کس دیگری دارای نقاط قوت و ضعف مخصوص خود هستند. در هر صورت بدون آگاهی از علایم این اختلال نمی‌توان درک درستی از آن به دست آورد.
بر اساس معیارهای تشخیصی انجمن روانپزشکی آمریکا (APA)، برای اختلال طیف اوتیسم سه سطح وجود دارد که بر اساس میزان حمایتی که یک کودک نیاز دارد، تعریف می شوند.
کاردرمانی یک علم کل نگر است؛ بنابراین تلاش می‌کند تمامی جنبه های جسمی و ذهنی کودک را نظر گرفته و بر اساس آن درمان‌های مناسبی را ارائه نماید. به همین دلیل است که در درمان بسیاری از اختلالات، کاردرمانی ذهنی و جسمی در کنار و همراه با هم فعالیت هایی را برای بهبود کودک ارائه خواهند داد. رویکردهای استفاده شده در کاردرمانی کودکان اوتیسم نیز بر همین اساس بوده و تلاش می‌شود که کودک به عنوان یک مجموعه واحد مورد ارزیابی و درمان قرار گرفته و روش های درمان هر کودک منحصر به فرد و متناسب با ویژگی‌ها و اختلالات وی ارائه شود.
روش های درمانی فعلی برای بهبود کودکان اوتیسم، به دنبال کاهش علائمی می باشد که با عملکرد روزانه و کیفیت زندگی کودک تداخل دارند. برنامه‌های درمانی معمولاً توسط چندین متخصص اجرا می‌شوند.
معمولا، اوتیسم مترادف با اختلالات رفتاری، حسی و درکی تصور می شود. ولی، اخیرا مطالعه ای در ایالات متحده آمریکا نشان داده است که 87 ٪ از کودکان اوتیسم که در سن ورود به مدرسه بودند، در معرض خطر اختلالات حرکتی قرار داشته و تا سن 15 سالگی نیز تغییری در آنها ایجاد نشده است.
شناسایی و درمان اختلالات حرکتی در کودکان طیف اوتیسم بسیار اهمیت دارد؛ زیرا عدم مهارت های حرکتی در این کودکان بر بازی و تعامل کودک با همسالان و مراقبانش اثر گذاشته و مشکلات اجتماعی و عاطفی آنها را نیز افزایش می دهد. فقدان ارزیابی و بررسی مهارت های حرکتی در معیارهای تشخیصی اوتیسم ممکن است سبب عدم شناسایی و تشخیص و درمان چالش‌های حرکتی در این کودکان شود.
چرا کودکان اوتیسم به کاردرمانی جسمی نیاز دارند؟
اکثر والدین، این پرسش را دارند که اگر اختلال طیف اوتیسم بر مهارت های گفتاری، اجتماعی و رفتاری کودکان اثر می گذارد، پس چرا این کودکان به کاردرمانی جسمی نیز نیاز داند؟
در نظر داشته ابشید که اگر چه مشکلات اجتماعی، گفتاری و رفتاری در کودکان طیف اوتیسم آشکارتر می باشد، برخی مشکلات در عملکرد ها و مهارت های حرکتی آنها نیز ممکن است مورد توجه قرار گیرد. به علاوه، این گونه مشکلات ممکن است چالش های این کودکان را نیز در تعامل با محیط اطرافشان افزایش دهد.
با وجود اینکه تنها رفتارهای تکراری در معیارهای تشخیصی اختلال طیف اوتیسم گنجانده شده است، ولی وجود اختلالات حرکتی یک ویژگی اصلی در کودکان طیف اوتیسم می باشد.
مهارت های حرکتی، جدای از افزایش کیفیت زندگی ما از دیدگاه بقاء، نقش مهمی را نیز در ارتباط با سایر افراد و حمایت از سلامت جسمی و عاطفی ما دارند.
حرکات عمومی (،(GMs حرکاتی هستند که خود به خود در دوران جنینی ایجاد شده و در نوزادان در نیمه اول سال تولد در تمام بخش های بدن دیده می شوند. این حرکات در جنین های 9 هفته بارداری و تا 21 هفته پس از زایمان نیز دیده خواهند شد.
نوزادان و کودکان کوچک از طریق حرکات مختلف با دیگران ارتباط برقرار می کنند. آنها از مهارت های غیرکلامی مانند حرکت عضلات صورت، حرکات دستها و پاها و حرکات تنه استفاده می کنند. این گونه حرکات توسط والدین و مراقبان کودک تفسیر شده و در نتیجه یک پیوند و یا رابطه با والدین و مراقبان ایجاد خواهد شد. اگر کودکی نتواند این گونه حرکات و واکنش های متفاوت را نشان دهد، رابطه را از همگامی خارج خواهد کرد.
مطالعات علوم اعصاب (نوروساینس Neuroscience) نیز به طور فزاینده ای نشان می دهند که حرکت، شناخت و توانایی یادگیری ما را بهبود می بخشد. علاوه بر این، حرکت کردن به آگاهی از احساسات ما از درون بدنمان نیز کمک خواهد کرد. مهارت های حرکتی تحت تأثیر بسیاری از بخش های مختلف در مغز قرار گرفته و بخش های مختلف مغز را نیز به هم نزدیک می کند.
برخی از نشانه های نشان دهنده اختلال در سیستم حرکتی کودکان طیف اوتیسم:
* تون عضلانی کم و یا شل بودن عضلات: این مشکل ممکن است در توانایی کودک برای مقابله با جاذبه زمین برای نشستن، ایستادن و یا چهاردست و پا شدن قابل مشاهده باشد. این کودکان ممکن است از فعالیت های بدنی مانند دویدن و یا پریدن اجتناب کرده و همچنین ممکن است افتادن و زمین خوردن های مکرر را نیز تجربه کنند.
* عدم تقارن در وضعیت بدنی: ممکن است در دو طرف بدن این کوکان تفاوت وجود داشته و الگوهای حرکتی که در آن یک دست و یا یک پا می بایست بیشتر فعالیت کند تا بتواند بدن را ثابت نگه دارد و در نتیجه طرف دیگر بتواند فعالیت خود را انجام دهد، دیده می شود. مشکل در کنار هم قرار دادن دست ها در نوزادان و کودکان کوچک نیز مشاهده می شود.
* جهت یابی: این مشکل نحوه حرکت کودک در ارتباط با محیط اطراف را تحت تأثیر قرار می دهد. به عنوان مثال، اگر نام کودک را صدا بزنید، ممکن است کودک نتواند با چرخاندن صورت خود و یا چرخیدن به سمت شما پاسخ دهد. جهت یابی بدن به اتصال کودک به اشیاء و افراد نیز کمک می کند. در کودکان طیف اوتیسم، دست یابی به اشیاء بدون نگاه کردن، جهت یابی های عجیب، عدم چرخش برای نگاه کردن و رسیدن به یک شی را مشاهده خواهید کرد.
* نحوه حرکت کردن کودک از مکانی به مکان دیگر: ممکن است تون عضلانی کودک افزایش یافته باشد که در نتیجه می‌تواند سبب شود که کودک روی پنجه پا راه رود (پنجه روی داشته باشد) و یا ممکن است کودک تون عضلانی پایینی داشته و در نتیجه سبب شود که کودک کف پای صافی داشته و یا برای جبران این مشکل بر روی پنجه پا راه رود.
* انجام فعالیت های تکراری و بدون هدف
* ضعف عضلانی: مانند ناهنجاری کتف بالدار، کشیدگی بیش از حد زانوها و عدم تمایل به بلند کردن اجسام سنگین
* هایپرموبیلیتی عمومی مفاصل: ممکن است مفاصل کودک بیش از حد خم شوند مانند صافی کف پا، عقب زدگی آرنج و زانو در حرکت های غیرفعال (پسیو passive)، وضعیت بدنی نامناسب و غیره
* هماهنگی ضعیف چشم و دست و چشم و پا
* ضعف در عضلات مرکزی و تعادل: همراه با مشکلات در ایستادن بر روی یک پا که برای ضربه زدن به توپ لازم است
* انحراف در راه رفتن و وضعیت بدنی: مانند لوردوز یا گودی کمر در حالت ایستاده،کیفوز یا گوژپشتی در حالت ایستاده و مشکلات مختلف در شانه ها
* آپراکسی اندام یا آپراکسی حرکتی اندام: کودک در انجام حرکات برنامه ریزی شده دست ها، بازوها و یا پاهایش مشکل خواهد داشت. به عنوان مثال، در حرکت دادن اعضای بدن برای ورود به تونل و یا بالارفتن از پله ها
* عدم برنامه ریزی حرکتی و اجرای ضعیف برای انجام فعالیت های متوالی: در صورت درخواست، کودک در شروع و یا متوقف کردن فعالیت ها، تقلید، رعایت نوبت و پیروی از دستورالعمل ها مشکل خواهد داشت
مشکلات عنوان شده با یافته‌های مبتنی بر تصویربرداری عصبی و مطالعات بافت شناسی بر روی مغز افراد طیف اوتیسم، که در آنها الگوهای غیر معمولی در رابطه با مورفولوژی و عملکرد نواحی عصبی مرتبط با حرکت، مانند عقده های قاعده‌ای مغز و مخچه دیده شده، مطابقت داشته و بر اساس آن گزارش شده‌اند.
امروزه، مداخلات درمانی مناسب و زود هنگام به عنوان استراتژی اصلی درمان اختلالات اوتیسم در کودکان در نظر گرفته می شود. در صورت مشاهده هر گونه علائمی از اختلالات حرکتی و اختلال طیف اوتیسم (ASD) در کودکتان، با متخصصین مرکز جامع توانبخشی ایران همراه شوید. مرکز جامع توانبخشی ایران با بیش از دو دهه تجربه در زمینه خدمات توانبخشی تخصصی کودکان و با کمک مجرب ترین درمانگران در دو شعبه فعال در مرکز و غرب تهران در رفع مشکلاتی مانند انواع اختلالات در مهارت های حرکتی درشت و ظریف، برنامه ریزی حرکتی، پردازش حسی، مهارت های درکی حرکتی، آگاهی فضایی، گفتاری، یادگیری و شناختی، با به کار بردن به روزترین تکنیک ها و تجهیزات آماده ارائه خدمات به کودکان عزیز شما می باشد.
جهت مشاوره و تعیین وقت با ما همراه شوید:
نقش کاردرمانی جسمی در بهبود مهارت های حرکتی در کودکان اوتیسم:
در حال حاضر، مداخلات درمانی زود هنگام روش اصلی درمان اختلالات اوتیسم در کودکان می باشند.
شرکت در جلسات کاردرمانی جسمی، تغییرات عملکردی اساسی را در بهبود مهارت های حرکتی (درشت و ظریف)، مهارت های درکی حرکتی، انجام فعالیت های متوالی، برنامه ریزی حرکتی و مشکلات حسی مرتبط با حرکت در کودکان طیف اوتیسم را ایجاد خواهد کرد. در نتیجه، کودک تجربه های حسی و حرکتی متفاوتی را که در جلسات کاردرمانی جسمی و حسی به دست می آورد را در عملکردها و فعالیت های روزانه اش به کار خواهد برد.
برخی از مهارت های حرکتی در کودکان اوتیسم که در جلسات کاردرمانی بر بهبود آنها تمرکز می شود، عبارتند از:
* بهبود مهارت های حرکتی درشت مانند نشستن، غلت زدن، ایستادن و راه رفتن
* بهبود قدرت در عضلات مرکزی و تون عضلانی در کل بدن
* بهبود هماهنگی و تعادل با استفاده از سطوح پویا مانند توپ، بوسو بال، تخته تعادل و تاب
* بهبود وضعیت بدنی و فعال و موثرتر کردن حرکات اندام ها
* بهبود مهارت های برنامه ریزی حرکتی و درخواست اجرای حرکات با تقلید و پیروی از دستورالعمل ها همراه با استفاده از فعالیت های مبتنی بر بازی
* بهبود مهارت های بازی های متقابل مانند گرفتن و پرتاب کردن، شوت کردن و هدف گیری
* بهبود و ترکیب دو طرفه اعضای بدن در حرکاتی مانند پریدن
تمرینات عنوان شده به ایجاد و بهبود قدرت، استقامت و مهارت در این کودکان کمک خواهند کرد؛ کودکانی که در چشم به هم زدنی وارد مرحله نوجوانی و سپس بزرگسالی خواهند شد.
مداخلات درمانی خلاقانه مانند یوگا و آب درمانی نیز از روش های درمانی امیدوار کننده ای برای تقویت و بهبود مهارت های حرکتی و هماهنگی در کودکان طیف اوتیسم هستند.
نتایج آخرین تحقیقات در مورد اهمیت مهارت های حرکتی در کودکان طیف اوتیسم:
اخیرا، مطالعات و تحقیقات انجام شده ارتباط زیادی را بین مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های حرکتی درشت در کودکان طیف اوتیسم نشان داده اند. کودکانی که سطح مهارت های حرکتی بالاتری داشتند، مهارت های اجتماعی بالاتر و بهتری نیز داشتند. کودکانی که مهارت‌های حرکتی ضعیف تر و پایین تری (به ویژه در مهارت‌های دست ورزی با اشیاء) را داشتند، بیشترین تاخیر را در مهارت‌های اجتماعی و رفتاری نیز نشان دادند.
مطالعه ای در سال 2018 به بررسی برنامه ورزشی 48 هفته ای در یک گروه آزمایشی کودکان 6 تا 12 ساله طیف اوتیسم پرداخت و نشان داد که فعالیت های بدنی، کیفیت زندگی،شاخص های متابولیک و علائم اوتیسم را در این کودکان بهبود بخشیده است. همچنین، این مطالعه اهمیت کاردرمانی جسمی، در بهبود مهارت های حرکتی و فعالیت های جسمی کودکان اوتیسم را نیز نشان داده است.
استفاده از رویکردهای درمانی مناسب با کودک اوتیسم بسیار اهمیت دارد. بنابراین، در ابتدا می بایست یک ارزیابی جامع با درنظر گرفتن همه متغیرهایی که بر زندگی کودک اوتیسم تأثیر می‌گذارند، انجام شود تا اختلالات کودک به صورت کامل مشخص شود. سپس متناسب با آن برنامه درمانی به کودک ارائه شود. برخی از متخصصین برای همه کودکان از یک برنامه درمانی ثابت استفاده می‌کنند، در حالیکه لازم است برنامه درمانی هر کودک متناسب با نیازها و مشکلات او برنامه ریزی و اجرا شود.
درمان اوتیسم یک کار تیمی بوده و به تخصص‌های مختلفی شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی و روانشناسی نیاز دارد. آنچه بسیار اهمیت دارد این است که درمان به صورت تیمی و در یک راستا برای کودک اجرا شود تا بتوان به بهبود هر چه بیشتر کودک کمک کرد.
با همکاری نزدیک با متخصصین مجرب کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی می توان اهداف درمانی را برای کودکان اوتیسم تحقق بخشید. ما باید این کودکان را به گونه ای توانمند و مستقل سازیم تا در آینده مسئول فعالیت های خود در جامعه باشند.
ترجمه توسط تیم پژوهشی بخش کاردرمانی جسمی و کلینیک اوتیسم مرکز جامع توانبخشی ایران